E - e

e functiew. werkwoords bepaling dat onbepaalde tijd aangeeft. Di mi be e gwe, ne a be e kon.
ebi onoverg. ww. zwaar zijn. Zie trefwoord: ibi.
ebii bnw. elk; ieder. Zie trefwoord: ibii.
ede1 1) znw. hoofd. Mi fusutan de a ini mi ede. Var.: hede.
abi ede intelligent, knap zijn.
booko ede zich zorgen maken. Yu á mu teke booko ede fu di a uman pikin fi yu e libi so. Zie: kaabu ede. Var.: boko ede.
feegete ede een slecht geheugen hebben. syn: lasi ede.
I deki ede enke siiba kumalu! Bel. Jij met je dikke kop als een kumalu!
I gaan ede enke gobo! Bel: Jij met je grote hoofd als een bankje!
I gaan ede enke kokoonto (nyanyan)!
I lontu ede enke kokoonto! Bel: Jij met je ronde hoofd als een kokosnoot!
I wani mi doo i ede? Jij wilt dat ik je dood maak? Zie: I wani mi diingi i buulu?; I wani mi nyan i lebii?.
kaabu ede zich zorgen maken. Da Mbegiyu ná abi ná wan kaabu ede seefi, bika a abi moni fu nyan en hii libi langa. syn: booko ede.
lasi ede slecht geheugen hebben. syn: feegete ede.
ogii ede het zwarte schaap zijn; geen geluk hebben; het zwarte schaap zijn; pech hebben. Sa Lomina abi ogii ede, alaten den e lei gi en taki ai du ogii.
oli a ede onthouden; overdenken; zich herinneren; overdenken.
opo ede krankzinnig, gek. syn: law1; siki a ede.
poti ede zich erop toeleggen om hard te werken. Fu di a poti ede a sikoo meke a toon dataa.
siki a ede krankzinnig. syn: law1; opo ede.
tyai ede bijdehand, wijs zijn. Te i tyai ede, da yu o leli bun a sikoo. syn: koni; ant: don. Zie: sabi pampila.
weli ede overlast; lastpost.
baka ede znw. ant: fesi ede.
doo ede foo znw.
fesi ede znw. ant: baka ede.
hei ede znw. syn: katiina; ant: paata ede. Zie: koko udu; kwikwi; soke; waawaa.
paata ede znw. ant: hei ede; katiina. Zie: koko udu; soke; waawaa.
2) znw. baas. Na a ede fu a wooko peesi ya, e pai den wooko man, te mun tapu. syn: basi2.
teke ede de leiding nemen.
edeman znw. syn: basi2; tiiman.
3) znw. de bovenkant van een voorwerp.
boto ede znw. ant: boto lasi.
edese znw. Den be sikiifi wan sani a wan pisi paanga poti a edese fu a koloisi anda, fu saide meke den kii Masaa Jesesi. (Mt. 27:37a)
udu ede znw. top van een boom. ant: udu gogo. Van: EN. Etym.: head .
ede2 znw. reden. Na fu a dede ede meke a kon a Saanan.
fu dati ede daarom, om die reden. Ai lobi lei, na fu dati ede meke den e fonmi en.
ede botoman znw. bootman die de punt van de boot bestuurt. Zie trefwoord: boto1.
ede losu znw. hoofdluis. Zie trefwoord: losu.
ede uwii znw. hoofdhaar; haar (op hoofd). Zie trefwoord: uwii2.
edeman znw. hoofdman; leider. Zie trefwoord: ede1.
edese znw. bovenkant, bovenaan. Zie trefwoord: ede1.
eeye bw. ja. Mi taki: “Eeye”!, fu piki taki, mi wani tuu. syn: ai2; iya; ant: nono.
efi1 vw. Zie trefwoord: efu1.
efi2 vw. Zie trefwoord: ofu.
efu1 vw. als, indien, wanneer. Efu yu nyan ipi tumisi, yu o siki. Efu yu ná e yee te den gaansama fu yu e bali yu, da sani o miti yu. Var.: efi1. Van: EN. Etym.: if .
efu2 vw. Zie trefwoord: ofu.
efuso vw. of anders. Zie trefwoord: ofuso.
egi znw. ei. Zie trefwoord: igi.
eigi bnw. eigen. Te yu abi yu eigi sani, da sama á poi teke en puu a yu ana. Zie: seefi2.
eiginali znw. eigenaar. Zie trefwoord: eikinali.
eikinali znw. eigenaar (van een huis of land). A eikinali puu Baa Feti Boi na a osu, bika a nái pai fu a osu. Zie: basi2. Var.: eiginali. Van: DU. Etym.: eigenaar .
eisi znw. ijs. Eisi na wan sani di yu e poti a ini diingi, fu koo a diingi. Van: GE. Etym.: ijs .
eisi kasi znw. koelkast. Zie trefwoord: kasi1.
eisi wataa znw. ijswater. Zie trefwoord: wataa.
eke bw. zoals. Zie trefwoord: enke.
elen znw. zout; soort gezouten haring. Elen na wan sowtu fisi di abi hebi sawtu. Zie: boku. Van: EN. Etym.: herring .
elufu telw. elf. Te yu teli go miti tin, da na elufu yu o kisi go miti twalufu. syn: tin na wan. Zie: Zie tabel onder: nombuu.
elufu yuu ten znw. elf uur. Zie: Zie tabel onder: yuu1.
elufu mun (fu baka yali) znw. november. Zie: Zie tabel onder: mun.
embele znw. emmer. Van: DU. Etym.: emmer .
empi znw. hemd, overhemd; hemd; T-shirt. Zie trefwoord: impi.
en 1) vnw. aanwijzenvnw met nadruk. Na en na mi baala.
2) vnw. hem; haar; het. Mi gi en a moni.
3) vnw. van hem, van haar, van het (bezitt. vnw.). Efu wan sani na fu a boi, da na fu en.
endii znw. ziekte. Timotiyesi! We, ná diingi soso wataa gi a swaki di i lobi fii anga a bee ati fi yu. Bika a diingi fu pikinso win bun gi den sowtu endii de. (1 Tim. 5:23) Zie: siki.
Engii znw. Amerikaanse Indianen. Zie trefwoord: Ingii.
Engiisi znw. de Engelse taal. Zie trefwoord: Ingiisi.
eni voorz. binnen; in. Zie trefwoord: ini.
enke 1) bw. zoals, als. Ne a Apaiti Jeje fu Masaa Gadu saka komoto a tapu anda wanten, kon enke wan doifi a Masaa Jesesi tapu. (Mt. 3:16b) Zie: gei. Var.: eke.
2) vw. alsof. Baa Kodyo e nyan enke a be lasi a busi.
enkii bnw. enkel. Mi ná abi wan enkii moni moo, ala mi moni kaba. Van: DU. Etym.: enkel .
enseefi vnw. hemzelf, haarzelf, hetzelf. Zie trefwoord: seefi2.
ensii znw. metaal; ijzer. Zie trefwoord: insii.
epi onoverg. ww. met veel zijn; een groot aantal. Zie trefwoord: ipi.
esde znw. gisteren. Zie trefwoord: eside.
esi bw. snel; gauw. Di mi si taki alen e kon, ne mi lon esi go kibii na a langa. ant: saafi; silow. Zie: gaw.
esi esi bw. Di a si taki alen e kon, ne a waka kon a osu esi esi, fu alen á nati en. ant: saafi saafi. Zie: gaw gaw.
esi esi bw. erg snel. Zie trefwoord: esi.
eside znw. gisteren. Tide na sonde, eside be de sataa. Zie: tamaa; tide. Var.: esde.
taa eside znw. eergisteren. Van: EN. Etym.: yesterday .
esikisi znw. pardon (vragen); verontschuldiging. Mi gi Baa Amiloki esikisi, fu soi en taki mi wani pasa. syn: piimisi. Zie: paadon. Van: GE. Etym.: excuse .
ete bw. nog. Mi á yee ete, efu mi fende a wooko di mi be go suku. Zie: naamo. Var.: yete. Van: EN. Etym.: yet .
eti overg. ww. gooien. Zie trefwoord: iti.
© Copyright SIL 2003