S - s

Sa1 znw. 'Mevrouw'. Sa Afugadu anga Sa Olensiya na den moo dansi uman fu Ndyuka. Male: Baa1. Zie: Da1; Ma1; Zie tabel onder: famii.
sa2 aux. v. zullen; kunnen. Efi i nái biibi, i sa si taki yu osu boon tuu. Te wan sani fi yu kai a doti, da i sa bendi teke en. syn: o; ant: be. Van: EN. Etym.: shall .
sa3 1) overg. ww. zagen. Mi sa a paanga koti a mindii.
2) znw. zaag. Mi teke a sa, ne mi koti den paanga a mindii. Van: EN. Etym.: saw .
Sa Mati Zie trefwoord: mati. idioom. aanspreekvrom voor iemands vrouw.
sa mii znw. houtzagerij. Zie trefwoord: mii.
saa onoverg. ww. genoeg zijn. Zie trefwoord: sai1.
saadin znw. sardientjes. Saadin na pikin beenki fisi di i sa bai a wenkii. syn: mako beenki; pikin fisi beenki.
oli saadin znw. sardientjes in olie. ant: tomati saadin. Zie: mako beenki; pikin fisi beenki.
tomati saadin znw. ant: oli saadin. Zie: tomati.
saafi 1) onoverg. ww. langzaam, voorzichtig zijn. Baa Kodyo saafi, a á poi wooko esi esi. syn: silow; ant: esi; gaw; sineli; taanga.
saafi saafi bw. beetje bij beetje; langzaam maar zeker. Soo na wan meti di e waka saafi saafi. Na saafi saafi mi o go e kibii mi moni, fu te mi doo wan miliyon kolu. syn: pikin pikin.
2) bw. heel stil; zachtjes. We, den tu boi soloipi saafi saafi a neti go fufuu kasolini anda. Van: EN. Etym.: softly .
saafi saafi bw. Zie trefwoord: saafi.
saafu znw. slaaf. Den tata fu wi di be de a saafu, be e fii pen. Den saafu di den basi be e oli, be mu e wooko hiihii dei, te enke neti pii, sondee nyanyan. syn: katibo; pina1; ant: fii2. Zie: Masipasi.
de a saafu gestraft worden; tot slaaf maken. syn: de a pen; pina1; sitaafu; ant: fii2. Zie: bui; fonfon; katibo.
lowe saafu znw. weggelopen slaaf. “Dyuka” na a nen di den taa sama di nái tan a Busi Kondee, e teke fu kosi den bakapikin fu den lowe saafu, di e tan a Busi Kondee.
saafuten znw. slaven tijd. Na a saafuten, da na ini wan gaan kapa den be boli nyanyan gi den saafu. Van: GE. Etym.: slave .
saafuten znw. Zie trefwoord: saafu.
saaka onoverg. ww. teveel zout. Efi i poti tumisi ipi sawtu gi wan nyanyan, da a o saaka. Zie: sawtu. Var.: seeka2.
Saamaka znw. de Saramakkaners. Den Saamaka e tan a Bookopondo liba, da a Gaaman fu den e tan na Asidonopo.
Saamaka (liba) znw. het gebied van de saramakkaners.
Saamaka (tongo) znw. de Saramakkaanse taal. Saamaka na a tongo di den sama fu Gaaman Aboikoni e taki.
Saamaka (liba) znw. Zie trefwoord: Saamaka.
Saamaka (tongo) znw. Zie trefwoord: Saamaka.
saanti1 [sàánti] overg. ww. een grote mond hebben, ruw, grof, brutaal, vrijpostig. Da Agodeba lobi saanti sama, bika ai gi den gaan taki alaten. syn: gi wan sama gaan taki; ant: lesipeki. Zie: gaanengee; gawman; kosi.
saanti2 [sàànti] vraagw. waarom. Saanti meke yu e lon e bali e kon a mi ya so? syn: San pasa?; saide.
saapa overg. ww. scherp maken; vijlen. Zie trefwoord: saapu.
saapu 1) overg. ww. scherpen, slijpen. Te i saapu wan how, da ai koti ala sani. syn: fei; ant: dede2. Zie: koti. Var.: saapa.
I mofu saapu! Je spreekt hard en kleinerend! syn: saanti1.
Yu yesi saapu! je hebt goede oren!
2) onoverg. ww. scherp zijn. A how saapu te, ai koti ala sani. syn: koti; ant: dede2. Van: EN. Etym.: sharp .
saasaa znw. garnaal. Saasaa na wan sani enke fisi di e suwen a ondoo wataa, da den sama e nyanmi en tu.
saata znw. satan; naam voor de duivel. Zie trefwoord: saatan.
saatan znw. satan; naam voor de duivel. Saatan na a taa nen fu didibii. syn: didibii; ogii. Var.: saata. Van: GE. Etym.: satan .
sabaku znw. reigers. Sabaku na wan foo di lobi tan a sikin liba. Zie: tyontyon2. Van: AI. Etym.: sawaku .
sabana znw. savanne, weide. Wan sabana na wan pisi busi pe gaan udu nái goo. ant: busi. Zie: wei3. Van: AI or IB. Etym.: zabana .
sabi 1) overg. ww. weten; kennen. Baa Kodyo sabi taki feti á bun, toku a feti anga Sa Lomina.
de sabi sabi goed geinformeerd zijn.
2) znw. kennis; vaardigheid. A sabi di i mu abi fu meke boto, na den gaansama mu leli yu en. Zie: koni. Van: IB. Etym.: saber .
sabi kiyoo Zie trefwoord: kiyoo. idioom. dankbaar zijn.
sabi pampila Zie trefwoord: pampila. idioom. goed opgeleid zijn.
safeli znw. chauffeur. Zie trefwoord: syafeli.
safu 1) onoverg. ww. zacht, zachtheid. Toko toko safu, efi i waka a tapu, yu o beli go a ondoo. syn: papa2; ant: taanga.
kuku safu hoge drukpan. Anga wan kuku safu wi e safu pesi esi esi. Zie: patu.
2) onoverg. ww. zacht maken door te koken. A meti ya taanga, a nái wani safu te yu e boli en.
3) overg. ww. iets laten weken. I mu safu a pesi fosi i boli en. Van: EN. Etym.: soft .
safu ati Zie trefwoord: ati1. idioom. zachtmoedig zijn.
safu manii Zie trefwoord: manii. idioom. vriendelijkheid.
sai1 onoverg. ww. genoeg zijn. Feifi beele á sai, bika ala sama á fende. Var.: sali1; saa.
sai2 overg. ww. planten; zaaien. Mi mma sai alisi a ini a goon fu goo. syn: tyatya1. Van: DU. Etym.: zaaien .
sai3 overg. ww. doorgaan. A man sai ala den man go lai a bali a ini a goal. syn: koti.
saide bw. waarom. Saide meke u meke a buku ya? Var.: on saide.
saka1 1) [sákà] onoverg. ww. dalen, zakken,omlaag komen. Saka komoto a ini a bon kon a doti! ant: kelen1; subi.
booko saka bang; ontmoedigd zijn. Di Da Kaku si fa a Baaka Nengee bigi, ne a booko saka fu go feti anga en. syn: booko sikin; ant: kankan2.
booko wan sama saka iemand ontmoedigen. ant: gi wan sama kankan; gi wan sama taanga sikin.
2) overg. ww. neerzetten. Mi o saka a bakisi poti a doti ya.
san saka znw. zonsondergang. syn: san gwe; ant: san opo.
3) onoverg. ww. minder worden; afnemen. A ede ati saka, mi ede nái ati mi moo. Van: DU. Etym.: zakken .
saka2 [sákà] znw. zak. Mi teke a saka poti beele.
agina saka znw.
buuku saka znw.
impi saka znw. hemd zak. Van: EN. Etym.: sack .
saka3 [sàká] znw. ratel; muziek instrument. Van: AF. Etym.: saka .
saka angisa znw. zakdoek. Zie trefwoord: angisa.
saka ati Zie trefwoord: ati1. idioom.
saka fasi znw. Zie trefwoord: fasi1.
saka saka1 znw. kruimels. Te yu e nyan kasaba, da na den pikin pisi di e kai a doti wi e kai: “saka saka”.
saka saka2 overg. ww. kleineren; vernederen. A uman saka saka en man, kosi en ala sowtu kosi. Zie: gi wan sama bigi taki; kosi; saanti1.
saka sineki znw. tropische ratelslang. Zie trefwoord: sineki.
sakapaa znw. hagedis. Zie trefwoord: sapakaa.
salan znw. tuinslang. A man teke a salan e sipoiti wataa nati den boomiki. Van: DU. Etym.: slang .
sali1 onoverg. ww. genoeg zijn. Zie trefwoord: sai1.
sali2 onoverg. ww. bedroefd zijn; zorgen hebben. Zie trefwoord: tyali.
sama 1) znw. mens; persoon. Masaa Gadu gi ala sama fusutan fu libi.
doti wan sama iemand bedriegen. Te den sama taki i doti wan sama wani taki, yu du wan sani anga en bakabaka. Zie: baaka wan sama; gongosa; konkuu; poli sama nen; seli wan sama; taki ogii fu wan sama; koli wan sama kisi.
2) znw. -ouders. Te den fositen gaansama be wani taki wan sani taya, da den be e taki: “A sani donu”. Wan dedesama na wan sama di nái boo moo.
3) vraagw. wie. Sama nyan a nyanyan fu mi di mi fika ya? Van: EN. Etym.: someone .
san1 znw. zon. Te peesi kiin, da na san e kiin ala peesi a goontapu. Zie: manti; mun; sitali; wolufu. Van: EN. Etym.: sun .
san2 vnw. wat; welke. San pasa anga yu, meke i sikin koti koti so?
san3 tw. uitroep van verbazing: Wat?! San! Den man bigin feti a Busi Kondee fu kii somen sama baka? Zie: tan2.
san ati Zie trefwoord: ati3. idioom. vroege middag (tussen 12 en 3 uur).
san gwe 1) znw. Zie trefwoord: gwe.
2) znw. zonsondergang. Zie trefwoord: san dongo.
san komoto znw. Zie trefwoord: komoto.
san opo znw. Zie trefwoord: opo.
san pasa vraagw. Zie trefwoord: pasa2.
san saka 1) znw. Zie trefwoord: san saka.
2) znw. Zie trefwoord: san dongo.
san subi znw. zonsopkomst. Zie trefwoord: subi.
sandopi znw. klein iemand; dwerg. Wan sama di satu, den e kai: “sandopi”. syn: akwenda2; bakuu2. Van: AF. Etym.: Adupi .
sanga 1) onoverg. ww. Mi be e waka e sanga na ala Dyu keliki e kisi biibiwan go poti dwengi, fu den sa bigin saanti a biibi fu den. (Ap. 26:11a)
2) onoverg. ww. Te Yeti mma á de a osu, da ai waka e sanga na a hii biiti. Zie: waka.
sani 1) znw. ding, iets. Wan sani di i mu denki alaten, dati na a lobi fu Masaa Gadu.
begi sani afgoden aanbidden. Zie: afokodeei.
meke sani opscheppen. Fa i si ai singi e meke sani de, na balinen ai suku. syn: meke modo.
meke sani kieskeurig zijn; over precies zijn;. Sa Lomina meke sani, ná wan sani di Baa Kodyo bai gi en, e bun gi en.
meke sani gi sama spotten; jennen. syn: deleigi; muliki.
sani du wan sama probleem; gevaar. Kaiman na wan meti di sa tan a ini wataa efu soo sondee fu wan sani du en.
sitee fu sani schuld ontkennen.
tyobo sani bestek dat afgewassen moet worden; vuile vaat; de vaat; vuile was.
foondoo sani znw. wonder. Efu wan dede sama opo baka komoto a dede, da na wan foondoo sani.
gowtu sani znw. juwelen.
pee sani znw.
sukuu sani znw. syn: sukuu sii; switi sii.
wooko sani znw. gereedschap.
2) znw. belangrijk persoon. Yu o toon wan sani tamaa. Van: EN ? Etym.: something .
sani du wan sama Zie trefwoord: du. idioom. probleem; gevaar.
sani wataa Zie trefwoord: wataa. idioom. sperma.
santi znw. zand. Santi na doti di nái tokotoko. syn: doti; ant: tokotoko. Van: GE. Etym.: sand .
santi bangi znw. zandbank. Zie trefwoord: bangi.
sapakaa znw. soort hagedis. Sapakaa na wan meti di meke enke gwana, ma a di en sikin meke taa fasi, da ai tan a doti. Zie: buka; gwana; lagadisa. Var.: sakapaa.
nyan pepee enke sapakaa pepers eten als een hagedis.
sapakaa sineki znw. ratelslang. Zie trefwoord: sineki.
sapaten znw. de uren in de vroege avond. Te sapaten, da wi e gi mato fosi o go didon. ant: mamanten. Zie: bakadina. Van: EN. Etym.: suppertime .
sataa znw. zaterdag. Sataa na di fu sigisi dei fu a wiki. Zie: Zie tabel onder: dei; Zie tabel onder: wiki1. Van: GE. Etym.: saterday .
satu1 onoverg. ww. Wan pasi fu wan kilomeiti, satu moo enke wan pasi fu tin kilomeiti. ant: langa1. Zie: koosube. Var.: syatu. Van: EN. Etym.: short .
satu2 znw. zout. Zie trefwoord: sawtu.
satu ana impi znw. bloes met korte mouwen. Zie trefwoord: impi.
satu futu buuku znw. korte broek. Zie trefwoord: buuku.
sawtu 1) znw. Na sawtu yu e poti gi nyanyan fu a sa abi tesi. Te i abi hei buulu, yu á mu nyan sawtu. Var.: satu2; sowtu2.
2) overg. ww. Mi sawtu den fisi fu den á poli. sawtu wan sama iemand uitlokken. Baa Kodyo naki a man di be lobi muliki Sa Lomina, bika a be sawtu en poti de langa ten kaba. Van: GE. Etym.: salt .
sawtu alisi znw. gebakken rijst. Zie trefwoord: alisi.
sawtu fisi znw. Zie trefwoord: fisi.
sawtu meti znw. Zie trefwoord: meti1.
sawtu wan sama Zie trefwoord: sawtu. idioom.
sawtu wataa znw. oceaan; zee. Zie trefwoord: wataa.
se 1) znw. kant; richting. Den fufuuman lon gwe na a se fu a busi.
go a se menstrueren. Te wan uman go a se, da na kisi a kisi en futu. syn: go a doo; kisi futu; kisi mun siki; ant: komoto a doo. Zie: mun osu.
2) znw. -kant. Den sama fu bilose e feti anga den sama fu opuse. Van: DU. Etym.: zij- .
se kaw znw. Amerikaanse zeekoe. Zie trefwoord: kaw2.
seefi1 bw. zelfs. Mi ná abi ná wan kopoo sensi seefi fu bai sani. Sama fuu na a pee te, mi á poi dansi seefi.
seefi seefi bw. Zie: kweti kweti. Van: DU. Etym.: zelfs .
seefi2 1) bnw. zelf; eigen. Zie: eigi.
2) znw. -zelf.
3) denseefi vnw.
enseefi vnw. A bun fu wan man lobi en uman enke enseefi.
de fi enseefi zelfstandig worden. Fosi Saanan be de fi enseefi, da na Bakaa Kondee be e taki fu a kondee.
iseefi vnw. jezelf. Var.: useefi.
miseefi vnw. mijzelf. Var.: mseefi.
useefi vnw. Zie: wiseefi.
wiseefi vnw. Zie: useefi.
3) bnw. uzelf; alleen. Mi á wani u gudu, ma na u seefi mi wani de a mi se. (1 Kol. 7:4b) Van: GE. Etym.: self .
seefi3 1) bw. ook; hetzelfde. Dati seefi á bun.
2) bnw. hetzelfde. Den fosi sani di yu e si, te wan sama abi Aids, gei den seefi sani di yu e si a wan sama di abi wan kuwownu siki. Van: GE ? Etym.: same .
seefi seefi bw. nadruk voor 'zelfs'. Zie trefwoord: seefi1.
seeka1 1) overg. ww. netjes maken; opruimen. Te i puu ala sani fu yu osu poti moin, da na seeka i seeka yu osu. ant: fanya fanya. Zie: meke1.
2) overg. ww. herstellen.
seeka2 onoverg. ww. erg zout. Zie trefwoord: saaka.
seengi overg. ww. zwaaien. Ne, Awan di be sidon na a woluku tapu seengi en babun nefi kon a goontapu. (Kon A Kiin 14:16a) Van: EN. Etym.: swing .
seepi1 znw. (vis)net. Di wi sete seepi, di wi go luku mamanten, ne u si taki somen fisi fasi na a seepi. Zie: bakisi; masuwa; lin; nasi2; uku1.
sete seepi overg. ww. een visnet uitzetten. Van: GE. Etym.: slepen .
seepi2 1) overg. ww. verzamelen; bij elkaar zoeken. Seepi ala den beele saka saka poti a wan ipi.
2) overg. ww. bijeendrijven; verzamelen. Den sikowtu seepi den fufuuman tyai go iti a ini dunguu osu.
seibi telw. zeven. Zie trefwoord: seibin.
seibin telw. zeven. Te i teli doo sigisi, da na seibin yu o kisi go miti aitin. Zie: Zie tabel onder: nombuu. Var.: seibi.
seibin mun (fu baka yali) znw. juli. Zie: Zie tabel onder: mun.
seibin yuu ten znw. zeven uur. Zie: Zie tabel onder: yuu1.
seibintenti telw. zeventig. Tin leisi seibin, na seibintenti. Zie: Zie tabel onder: nombuu.
seibintenti telw. tachtig. Zie: Zie tabel onder: nombuu. Zie trefwoord: seibin.
seigi 1) znw. zegeningen. Useefi kon sabi Awan de. A abi a gaan bun ati fasi fu Masaa Gadu, di a teke tyaipi bun a bun tapu, te a pasa maiki gi wi. (Jn. 1:16) syn: bun.
2) bw. gezegend; gelukkig. Seigi fu saka fasi sama di sabi taki, den abi Masaa Gadu fanowdu. (Mt. 5:3a) Zie: bun. Van: DU. Etym.: zegen .
seili bnw. zeil. Da wan pisi yuu fu mindii neti, ne den wookoman fu a seili boto kon kisi fu sabi taki, u koosube wan lampeesi. (Ap. 27:27b) Van: GE. Etym.: sail .
seisei znw. zeekust. Ma fosi den doo seisei, namo a ede boto sutu fasi kinkin a wan santi bangi a mindii wataa anda. (Ap. 27:41a) Zie: zekanti. Van: EN. Etym.: seashore .
seke 1) overg. ww. schudden. Te gaan winta e wai, da ai seke ala bon.
seke seke overg. ww. Da Polu seke seke a boketi towe a wataa a ini a osu.
seke seke znw. slagwerk; ratel.
2) overg. ww. wakker schudden. Ai siibi, seke en.
3) onoverg. ww. woelig (van water). A boto e diipi sii na a liba tapu, fu di a wataa nái seke. Van: EN. Etym.: shake .
seke seke 1) overg. ww. erg schudden. Zie trefwoord: seke.
2) znw. Zie trefwoord: seke.
seke wataa znw. sterke watervloed. Zie trefwoord: wataa.
sekeepatu znw. landschildpad. Wan sekeepatu na wan meti di e tan a ini wan osu, da ai tyai en osu e lontu anga en ala pe ai go. syn: koo2. Zie: kaape. Van: DU. Etym.: schildpad .
seki bobi gi wan pikin Zie trefwoord: bobi. idioom. je kind vervloeken.
seku znw. zeekoe. syn: se kaw. Van: DU. Etym.: zee koe .
seleipa znw. slippers. Zie trefwoord: selepa.
selepa znw. slippers. Mi wei mi selepa fu waka a doose. syn: dalaila. Zie: susu. Var.: seleipa; selepel. Van: GE. Etym.: slipper .
selepel znw. (bad)slipper. Zie trefwoord: selepa.
seli1 [sélí] overg. ww. verkopen. Mi seli a boto fu mi, ne mi bai wan taawan. ant: bai.
seli wan sama iemand verraden. syn: baaka wan sama; konkuu. Zie: gongosa; poli sama nen.
bunkopu seli znw. Amiloki o go a Foto tamaa a wan bunkopu seli, go suku wantu sani bai, bika den sani ná o dii seefi.
seliman znw. A moo betee useefi go a den seliman, go bai. (Mt. 25:9b)
seli seli bnw. al verkocht. ant: baibai. Van: EN. Etym.: sell .
seli2 [sèlí] znw. limonade met kersensmaak. A lebi sofu den sama e kai: “seli”. Zie: kelisi; kowla; sofu; ayomanali. Van: EN. Etym.: cherry .
seli3 [sèlí] znw. bruin gekleurde mier. syn: kumaku. Zie: mila.
seli seli bnw. Zie trefwoord: seli1.
seli wan sama Zie trefwoord: seli1. idioom. iemand verraden.
seliman znw. eigenaar van een winkel; verkoper. Zie trefwoord: seli1.
sen 1) onoverg. ww. zich schamen. Alaten Baa Kodyo e taki anga en main ai sen. ant: abi dee ain. Var.: syen.
2) znw. schaamte; verlegenheid. Efu wan sama abi sen, da a á poi go a pe somen sama de. Van: GE. Etym.: shame .
sende 1) overg. ww. sturen. Di Baa Kodyo e gwe a Ndyuka, ne mi sende wan dosu anga en gi mi mma.
2) overg. ww. Gaaman sende den basiya, fu kai den kabiten, fu kon a wan gaan kuutu a Diitabiki. ant: kai2.
sengee how znw. soort kapmes. Zie trefwoord: how.
sengee nefi znw. Zie trefwoord: nefi.
senkii znw. zinkplaten. Den sama fu Foto e poti senkii a den osi tapu, pe fu tasi. Zie: tasi2. Van: GE. Etym.: zinc .
senpeesi znw. schaamdelen. Zie trefwoord: peesi.
sensi1 1) znw. cent. Wan ondoo sensi, na wan kolu. Zie: moni; tiisensi; Zie tabel onder: moni.
afu sensi znw. halve cent.
feifi sensi znw. vijf cent. syn: loto3.
kopoo sensi znw. koperen cent. Wan kopoo sensi na a moo pikin moni di Saanan sabi nownow. A man e pina te, a ná abi wan kopoo sensi a ini en saka seefi. syn: lebi sensi.
lebi sensi znw. koperen cent. syn: kopoo sensi.
2) znw. geld. Mi ná abi ná wan sensi moo, a pikin fuumolusu ala a moni fu mi. syn: moni. Van: GE. Etym.: cent .
sensi2 bw. sinds. Sensi di mi dda gwe a dii mun kaba, a á kon ete. syn: fanafu; (fu) di; senten. Van: EN. Etym.: since .
senten bw. sinds. Senten di mi dda gwe a Faansi, a á kon ete. syn: fanafu; (fu) di; sensi2; ant: nowfosi. Van: EN. Etym.: since time .
sentimeiti znw. centimeter. Wan doin na dii sentimeiti. Zie: doin1; kilomeiti; meiti.
sesei znw. schaar. Van: EN. Etym.: scissors .
sesite 1) znw. verpleegster; verpleegsters. Den sesite e gi den sikiman nyanyan na ati osu. Male: opasi. Zie: dataa. Var.: sesiteli.
2) znw. vrouwelijk kerklid. Na den uman sama di e go a keliki den e kai “Sesite”. syn: sisa; Male: baala1. Van: GE. Etym.: sister .
sesiteli znw. Zie trefwoord: sesite.
sete 1) overg. ww. beginnen; vestigen. Te i bigin meke osu, da na dati den e kai, i sete a osu. syn: bigin; ant: kaba.
sete sete onoverg. ww. klaar; gereed zijn. De sete sete, fu gaapu ibii okasi di kon fu taki anga den. (Kol. 4:5b)
2) overg. ww. een huis inrichten (van meubels voorzien). Mi bai tyaipi moi sutuu sete mi osu, fu a sa moi.
3) overg. ww. eenval zetten.
kii sete eenknoop maken (die gemakkelijk los te maken is). Van: GE. Etym.: set .
sete bakisi overg. ww. een val zetten. Zie trefwoord: bakisi.
sete goni overg. ww. Zie trefwoord: goni.
sete seepi overg. ww. Zie trefwoord: seepi1.
sete sete onoverg. ww. Zie trefwoord: sete.
sete tafaa Zie trefwoord: tafaa. idioom. een maaltijd bereiden en opdienen.
si 1) onoverg. ww. zien; herkennen. Mi e si anga den tu ain fu mi bun. Zie: luku.
angii fu si wan sama iemand graag weer willen zien; iemand missen; iemand missen; iemand graag weer willen zien. Mi e angii fu si Sa Yosenki.
2) overg. ww. voor ogen staan. Kodyo abi deki ati, wansi a si dede ai go. Zie: luku.
3) overg. ww. beschouwen. Ibii kondee abi lanti fu tii sama. Da ná si den enke noti, fu du sani pasa den mofu. (Lom. 13:1a) Van: EN. Etym.: see .
sibi overg. ww. vegen ; opvegen. Mi sibi a tyobo osu te a kiin. Zie: sisibi. Van: EN. Etym.: sweep .
sibi busi Zie trefwoord: busi. idioom. zware regen met een sterke wind.
sibi futu koosi znw. mat om je voeten te vegen. Zie trefwoord: koosi.
sibi i mofu a doti Zie trefwoord: mofu. idioom.
sibi nefi znw. Zie trefwoord: nefi.
Sida znw. AIDS. Zie trefwoord: Aids.
sidon onoverg. ww. zitten. Wi sidon a bangi a tafaa e nyan. ant: opo. Zie: tyotyootyo.
wan sama ati sidon iemand rust uit.
sidon sidon bnw. gezeten. A man de sidon sidon na a sutuu tapu e luku futu bali. ant: taampu taampu. Van: EN. Etym.: sit down .
sidon sidon bnw. Zie trefwoord: sidon.
sigala znw. sigaar. Van: GE. Etym.: cigar .
sigaleti znw. sigaret. Zie trefwoord: sikaleti.
sigisi telw. Te i teli doo feifi, da na sigisi yu e kisi. ant: neigin. Zie: Zie tabel onder: nombuu. Var.: sikisi.
sigisi mun (fu baka yali) znw. juni. Zie: Zie tabel onder: mun.
sigisi yuu ten znw. zes uur. Zie: Zie tabel onder: yuu1.
sigisitenti telw. zestig. Tin leisi sigisi, na sigisitenti. Van: EN. Etym.: six .
sigisitenti telw. zestig. Zie: Zie tabel onder: nombuu. Zie trefwoord: sigisi.
sii1 1) [síì] znw. vrucht; zaad. Awaa anga maipa na sii di den sama e nyan. Tomati na wan lebi safu sii, di den sama e boli nyanyan anga en, da ai lebi a nyanyan. Zie: awaa; maipa; paansu.
koko sii futu enkelbeen.
afiingi sii znw.
pina sii znw. palm pit. syn: apodon sii. Zie: apodon.
sukuu sii znw. snoepgoed. syn: sukuu sani; switi sii.
switi sii znw. snoepgoed. syn: sukuu sani; sukuu sii.
2) znw. korrel rijst. Mi teke tu sii alisi, fu iti gi a foo fu a nyan. syn: ain3. Van: EN. Etym.: seed .
sii2 [síì] znw. pil (medicijn). Di a uman go a dataa, ne dataa gi en tyaipi sii fu a diingi. syn: peliki; tabileti. Zie: deesi. Van: EN. Etym.: seed .
sii3 [sìì] idiofoon. ideofoon voor rustig voortglijden op het water. A boto e diipi sii na a liba tapu, fu di a wataa nái seke.
siiba znw. erg kleine vis. Na hii neti u towe seepi suku fisi kaba sondee fu kisi wan siiba. (Lk. 5:5b)
siibi onoverg. ww. slapen. Ala sama e didon a neti fu siibi. ant: de anga ain; weki. Zie: dyonko; kandi.
siibipe znw. bed; slaapplaats. Na a peesi pe yu e siibi den Ndyuka sama e kai: “siibipe”. syn: amaka; bedi; kama.
pisi a siibipe bedplassen. Van: GE. Etym.: sleep .
siibi koosi 1) znw. bedegoed, pijama; laken waar een lijk in gerold wordt. Zie trefwoord: koosi.
2) znw. Zie trefwoord: koosi.
siibipe znw. Zie trefwoord: siibi.
sika znw. zandvlo; tunga penetrans Tungidae O. Siphonaptera. Sika na wan fini weti sani, di lobi tan a ini santi, da ai kisi sama go a ini den sikin. Zie: kupali; losu. Van: AI. Etym.: siko .
sikafu overg. ww. hout schaven. Van: GE. Etym.: schaven .
sikaleti znw. sigaret. Sikaleti na wan sani di sama e poti a mofu e somoko. Zie: pipa2; somoko; tabaka. Var.: sigaleti. Van: GE. Etym.: cigarette .
sikapu znw. schaap. Sikapu na wan meti enke kaabita, ma a di na en uwii moo deki ne en sikin. Zie: kaabita.
sikapuman znw. herder. syn: soluguman fu sikapu.
soluguman fu sikapu znw. syn: sikapuman.
sikapu soo znw. twee-tenige luiaard; twee tenige luiaard. Zie trefwoord: soo1.
sikapuman znw. Zie trefwoord: sikapu.
sikeleki onoverg. ww. schrikken; bang zijn. Di den sama yee taki feti o kon na a kondee, ne den sikeleki te, den gwe fika a kondee. syn: dyombo; pantan. Zie: feele. Van: DU. Etym.: schrikken .
sikeli overg. ww. scheren. Baa Kodyo teke a sibi nefi fu go sikeli en baiba. Van: DU. Etym.: scheren .
sikeli amaka overg. ww. Zie trefwoord: amaka.
siki 1) onoverg. ww. ziek zijn. Te wan sama siki, da a mu go a dataa go deesi. ant: gusontu. Zie: swaki.
siki siki onoverg. ww. Te wan sama lobi siki siki, da a á mu tan langa fu go a dataa.
2) znw. ziekte; kwaal. Somen siki de di e kisi sama a ini den mofu. Zie: endii.
mun siki znw. menstrueren.
siki a ede Zie trefwoord: ede1. idioom. krankzinnig; gek.
siki siki onoverg. ww. chronisch ziek. Zie trefwoord: siki.
sikiifi overg. ww. schrijven. Te i sikiifi wan sani a pampila, da i ná o feegete en moo. Zie: leisi1. Van: DU. Etym.: schrijven .
sikiifi tiki znw. potlood. Zie trefwoord: tiki.
sikin 1) znw. lichaam. Te yu e wasi, i mu sukuu i hii sikin. syn: buba. Var.: sinkin.
ali sikin slaan; klappen. Mi mma ali Yeti sikin gi en anga a leli buba fu mi dda.
booko sikin bang zijn; ontmoedigd zijn. Di mi si fa a man bigi, ne a gi mi booko sikin fu go feti anga en. syn: booko saka; ant: kankan2. Zie: feele.
dansi sikin koude rillingen.
gi sama sikin iemand bemoedigen.
goo sikin kippevel.
soso sikin naakt.
ali sikin overg. ww.
dede sikin znw. syn: dedesama.
2) znw. huid. Efi i tan langa tumisi sondoo fu diingi wataa, da i sikin o dee.
kaasi sikin znw. huiduitslag. Zie: yasi2.
3) znw. schil of bast. Te wan baana lepi, da en sikin e taya.
4) znw. zijkant; oppervlakte; bovenkant. Wan sama sikiifi na a osu fu mi sikin, te ala weti faan. Awaa na a sii fu wan bon di abi maka ne en sikin. syn: bansa. Van: EN. Etym.: skin .
sikin ati znw. pijn. Zie trefwoord: ati4.
sikin buba znw. huid van een mens; vel. Zie trefwoord: buba.
sikin busi znw. Zie trefwoord: busi.
sikin e puu kankan Zie trefwoord: kankan1. idioom. kippevel krijgen.
sikin futu znw. zijkant van de voet. Zie trefwoord: futu1.
sikipii1 overg. ww. vastspijkeren. Zie trefwoord: sipikii1.
sikipii2 znw. spiegel. Zie trefwoord: sipikii2.
sikisi telw. Zie trefwoord: sigisi.
sikoinsi onoverg. ww. schuin; hellend. Van: DU. Etym.: schuin .
sikoo1 znw. schouder. Na mi sikoo, mi ana miti anga mi sikin. Van: DU. Etym.: schouder .
sikoo2 znw. school. Den pikin e go a sikoo fu leli sani. Zie: leli1. Van: GE. Etym.: school .
sikoo misi znw. juffrouw. Zie trefwoord: misi2.
sikopu1 znw. schop; spade. Anga wan sikopu den sama e diki gotoo. Zie: foluku2; tyapu. Van: DU. Etym.: schop .
sikopu2 overg. ww. schoppen. Da Losiyon sikopu a fufuuman anga en futu ne en bee. Van: DU. Etym.: schop .
sikotu znw. schutting. Wan sikotu na wan sani di yu e meke fu lontu i dyali. Zie: dyali; paasaa. Van: DU. Etym.: schutting .
sikowtu znw. politie (agent). Den sikowtu sooto a fufuuman a dunguu osu. Zie: milite; suudati. Van: EN. Etym.: scout .
sikweli onoverg. ww. ongelijk; hoekig. Den paanga di Da Fofi kweli á bun, den sikweli. ant: taampu1. Zie: koon. Van: EN. Etym.: square .
sikweli ain znw. lui oog; scheel; scheel; lui oog. Zie trefwoord: sikeli ain.
silow bw. langzaam. A sama de e waka silow, bika ala sama e pasa en. syn: saafi; ant: esi; gaw; sineli. Van: EN. Etym.: slow .
sima overg. ww. metselen; met cement vastmaken. Den man teke simenti mokisa anga santi, ne den sima a pasi fu a á sa booko moo. Zie: simenti. Van: GE. Etym.: cement .
simali znw. cassave rasp. Anga wan simali wi e giin kasaba. Zie: giin. Van: AI. Etym.: semari .
simenti znw. cement. Den man teke simenti mokisa anga santi, ne den sima a pasi fu a á sa booko moo. Zie: sima. Van: GE. Etym.: cement .
simpan 1) bnw. gespannen; uitgerekt. Ne a nyan te en bee simpan, en hii sikin kon taanga baka. (Ap. 9:19)
2) overg. ww. uitstrekken. Den simpan ana e feti fu Gaaman Pontiyesi Pilatesi doo Kownu Helowdesi anga a hii Dyu foluku. (Ap. 4:27b)
3) onoverg. ww. zich inspannen. A gei na fu soso mi be simpan, du a hii wooko di mi be du a u mindii anda. (Gal. 4:11b)
simpei znw. vuurwerk. Den sama lobi sutu simpei a yali mofu.
Sineisi znw. Chinees, chinese. Moo gaanse fu den wenkii fu Saanan, a Sineisi abi den.
Omu (Sineisi) znw. Na den man sineisi, di e seli a den Sineisi wenkii den e kai: “Omu Sineisi”. Female: Misi Amoi. Van: GE. Etym.: Chinese .
sineisi taya znw. soort taro, wortelplant. Zie trefwoord: taya2.
sineki znw. slang. Na a sineki be koli Efa fu nyanmi a sii. syn: takuu tetei. Zie: woon.
maka sineki znw. Maka sineki na a moo gaan wan fu den takuu sineki fu hii Saanan busi. Zie: anyooka.
papa sineki znw. syn: dagwe2; fodu2; papagadu2. Zie: mboma.
papakai sineki znw.
saka sineki znw. tropische ratelslang.
sapakaa sineki znw. rat slang.
wataa sineki znw. waterslang. Van: EN. Etym.: snake .
sineli bw. vlug; snel. Wan wagi di e lei wan ondoo kilomeiti wan yuu sineli moo wan wagi fu twenti kilomeiti. ant: saafi; silow. Zie: esi; gaw. Van: DU. Etym.: snel .
singi 1) onoverg. ww. zingen. Mi lobi singi a keliki.
2) znw. gezang; muziek. Den keliki sama leli mi wan singi. Zie: dansi; poku. Van: GE. Etym.: sing .
singi foo znw. zangvogel. Zie trefwoord: foo.
sinkin znw. lichaam. Zie trefwoord: sikin.
sinta znw. riem; corset. Zie: banti; leli buba. Van: EN. Etym.: cincture .
sintin overg. ww. waarnemen; voelen; merken. Efu den sama sintin taki yu o go na Ameekan Kondee, da ala den fiya o akisi yu fi i bai sani kon gi den. Zie: denki; membee; pakisei. Van: EN ? Etym.: thinking .
sipali1 [sipálì] overg. ww. rogvis; dasyatis schmardae. Mi sipali ala mi moni na banku, fu fufuuman á fufuu en. syn: kibii; oli1; ant: fuumolusu; poli. Van: GE. Etym.: sparen .
sipali2 [sipàlí] znw. sparen. Sipali na wan paata fisi di lobi sutu sama efi i taampu ne en tapu. syn: tyubula. Van: AI. Etym.: sipari .
sipali patu znw. spaarpot. Zie trefwoord: patu.
Sipanyoo 1) znw. de Spaanse taal. Sipanyoo na wan sowtu tongo taki fu goontapu, di e gei Putugisi tongo.
2) znw. Spanjaarden. Van: IB. Etym.: Español .
sipeiti onoverg. ww. spijten, medelijden hebben met; bedroefd zijn. A sipeiti Baa Kodyo te, fu a mati fu en di dede a wataa. syn: ati4. Zie: tyali. Van: DU. Etym.: spijten .
sipeki woon znw. soort worm. Zie trefwoord: woon.
sipi znw. schip. Anga gaan sipi den Bakaa tyai den saafu komoto na Afiikan kon a Saanan dise. Zie: boto1. Van: GE. Etym.: ship .
sipikii1 1) overg. ww. vastspijkeren. Mi sipikii a paanga fasi anga a ambaa. Var.: sikipii1.
2) znw. spijker.
kopoo sipikii znw. Anga kopoo sipikii den sama fu Ndyuka e poti beenki a boto ede. Van: DU. Etym.: spijker .
sipikii2 znw. spiegel. Wan sipikii na wan sani fu luku fesi. Var.: sikipii2.
luku fesi sipikii znw. Van: DU. Etym.: spiegel .
sipiti onoverg. ww. speeksel. Zie: towe wataa mofu. Van: GE. Etym.: spit .
sipoiti 1) znw. injectie. Te i siki go a dataa, da a sa sutu i wan sipoiti. syn: piin; sutu.
2) overg. ww. spuiten; met water besproeien. A man teke a salan e sipoiti wataa nati den boomiki.
3) znw. insecticides spuiten. Den man kon sipoiti den kokonoto bon kii den woon. Van: DU. Etym.: spuit .
siponsu znw. spons. Ne wan man lon go teke wan siponsu, ne a dipi en go a ini wan asin di be de ape, ne a poti a wan tiki ede, ne a langa go a Masaa Jesesi mofu fu a diingi. (Mk. 15:36a) Van: GE. Etym.: spons .
sipowtu overg. ww. spotten; grappen maken. A man de lobi sipowtu anga ala bun bun sani di a yee.
meke sipowtu een grap maken met. Sa Lomina na Baa Kodyo wan ain kalu, bika a nái meke sipowtu anga en. Van: GE. Etym.: sport .
sisa 1) znw. zuster. Te wan mma meke umanpikin, da na sisa den pikin de. Male: baala1. Zie: Zie tabel onder: famii.
pikin sisa znw. kleine zusje. Male: pikin baala.
2) znw. nicht. A umanpikin fi i tiya efu i tiyu na i sisa tu. Male: pikin baala.
3) znw. vrouwelijke kerkgangers. Na den uman sama di e go a keliki den e kai “Sisa”. syn: Sesite; Male: pikin baala. Van: GE. Etym.: sister .
sisa pikin 1) znw. neefje. Zie: Zie tabel onder: famii. Zie trefwoord: pikin.
2) znw. Zie trefwoord: pikin.
sisibi znw. bezem. Anga wan sisibi den e sibi osu. Zie: sibi. Van: EN. Etym.: sweep .
sitaafu 1) overg. ww. straffen. Den sitaafu a fufuuman te, den nái gi en nyanyan.
2) znw. straf; lijden. syn: de a pen; de a saafu; pina1; ant: fii2. Zie: bui; fonfon; katibo.
go a sitaafu in de gevangenis opgesloten worden. Efi yu ná oli pasensi, yu o go a sitaafu, bika i o du san i á mu du.
koti sitaafu gestraft worden. syn: koti kopi; nyan sitaafu.
leisi sitaafu gi wan sama iemand veroordelen. Di den sikowtu kisi a dda, ne den tyai en go a kuutu fu den leisi sitaafu gi en.
nyan sitaafu de straf ondergaan. A fufuuman e nyan sitaafu now, fu a fufuu, di a fuu na a banku. syn: koti kopi; koti sitaafu.
puu a sitaafu vrijkomen uit de cel. Den puu a fufuuman a dunguu osu. syn: puu a dunguu osu; ant: sooto.
sitaafuman znw. gevangene; gedetineerde. Van: DU. Etym.: straffen .
sitaafu osu znw. cellenhuis; gevangenis. Zie trefwoord: osu.
sitaafuman znw. Zie trefwoord: sitaafu.
sitaati znw. straat. Na sitaati tapu ala wagi e lei. Van: GE. Etym.: straat .
sitali znw. sterren. Te neti, da yu e si somen sitali a tapu. Zie: manti; mun; san1; woluku. Van: GE. Etym.: star .
sitampu znw. zegel; verzegeling. Ne a sende en Jeje kon teke peesi a wi ati, enke wan sitampu di a naki a wi, fu soi taki, u na sama fi en. (2 Kor. 1:22a) Zie: lenti.
naki sitampu goedkeuren. Te sama a goontapu seefi kuudei naki sitampu a lanti, da den á poi booko, ofu kengi dati moo. (Gal. 3:15b) Van: GE. Etym.: stamp .
sitee 1) onoverg. ww. discussieren; redetwisten. Yu á mu abi a gwenti fu sitee anga sama alaten.
2) overg. ww. wedstrijd; weddenschap. Na fu soso a man be e sitee anga mi taki, Saanan be o lasi a futu bali pee.
3) znw. wedstrijd. Baa Dosu wini a sitee boto. Van: DU. Etym.: strijd .
sitee fu sani Zie trefwoord: sani. idioom. schuld ontkennen.
sitemu overg. ww. stemmen op. Penpen na be a gaan edeman fu NPS, di den Ndyuka sama be lobi sitemu gi. Van: DU. Etym.: stem .
siti oli znw. kookolie. Zie trefwoord: oli2.
sitii overg. ww. regeren; de macht hebben. Na Gaanlanti fu Foto e sitii Saanan Kondee. syn: tii; tyai. Van: EN. Etym.: steer .
sitimofu znw. toespijs. Mi lobi nyan alisi anga sitimofu. Baa Dosu e waka a busi e onti fu a sa fende sitimofu kii. syn: titiyo; totoo. Var.: switimofu. Van: EN. Etym.: sweet mouth .
sitolomu znw. stroom; electriciteit. Na sitolomu e meke den peli fu den osu e leti. Zie: faya; peli. Van: DU. Etym.: stroom .
siton znw. steen. Wan osu di meke fu siton nái boon makiliki. Zie: tyatya2. Van: EN. Etym.: stone .
siton doifi znw. soort duif. Zie trefwoord: doifi.
siton pobiki znw. Zie trefwoord: pobiki.
siton poisi znw. Zie trefwoord: poisi.
siton (taka) znw. testikels. Zie trefwoord: taka.
situun znw. citroen. Situun na wan sii enke apeesina, ma a di na situun suwa. Zie: alanya; apeesina; lemiki; ponpon. Van: DU. Etym.: citroen .
situun gaasi znw. citroen gras. Zie trefwoord: gaasi2.
so bw. zo; op die manier. Waka langa langa so na a pasi ya, da yu o doo Sa Lomina osu. Van: GE. Etym.: so .
so langa bw. zo lang als. Zie trefwoord: langa1.
sobun vw. Dat wil zeggen. Mi na a Alfa anga a Omega! Sobun, mi na a Bigin anga a Kaba fu ala sani! (Kon A Kiin 21:6b)
sodoo znw. boven; zolder. Mi o subi go a sodoo. Var.: tapu sodoo. Van: DU. Etym.: zolder .
sodoo osu znw. huis met meerdere verdiepingen. Zie trefwoord: osu.
sofu znw. soft drink. Seli anga kowla na tu sowtu sofu fu bai diingi. Zie: ayomanali; kowla; seli2. Van: EN. Etym.: soft .
soi 1) overg. ww. (aan)wijzen; tonen. Mi be e kibii gi den, ma sama soi den pe mi de. Var.: soli; soo.
2) overg. ww. leren. Mi soi a man fa fu a meke boto. syn: leli1. Van: EN. Etym.: show .
soifili 1) bw. precies; correct; zonder afwijking. Mi waka soifili sondee fu meke wan fowtu, go na a osu di a man be soi mi. syn: pilisisi.
2) bnw. zuiver; puur. Den sitaati fu a foto be meke anga soifili gowtu. (Kon A Kiin 21:21b) Van: DU. Etym.: zuiver .
soigi overg. ww. zuigen. A pikin poti en ana ne en mofu e soigi en gaanto. syn: tyupa. Van: GE. Etym.: zuigen .
soka overg. ww. schrokken; gulzig opeten. Zie trefwoord: sooka.
soke znw. soort vis. Soke na wan fisi di meke enke kwikwi, ma a di na a ná abi buba ne en sikin, anga ai tan a liba. Zie: koko udu; kwikwi; waawaa.
sokoo 1) overg. ww. opstoken; opporren. Mi pikin baala teke wan tiki sokoo a wasi wasi osu puu den wasi wasi kon a doo meke den nyan mi.
2) overg. ww. uitlokken; stichten. A sama de tongo e sokoo ogii.
soli1 znw. verontschuldiging. Di mi taampu a boi ne en futu, ne mi gi en soli. syn: esikisi; piimisi. Zie: paadon. Var.: syoli. Van: EN. Etym.: sorry .
soli2 overg. ww. laten zien; onthullen. Zie trefwoord: soi.
solufu bnw. zilver. Efu u mu taki leti, da ala den Ndyuka sama e boli a ini solufu patu. Van: GE. Etym.: silver .
solugu overg. ww. zorgen voor, onderhouden. Den sesite fu ati osu e solugu den sikiman bun. Ala umanpikin mu solugu bun fi en man. syn: kweki; luku; ant: pina1. Zie: deesi; kiya.
soluguman znw. huisbewaarder. Van: DU. Etym.: zorgen .
soluguman znw. Zie trefwoord: solugu.
soluguman fu sikapu znw. herder. Zie trefwoord: sikapu.
sombo znw. vijver. Kwikwi na wan sowtu fisi di e tan a ini sombo, ma en buba meke taa fasi enke kuwownu fisi. Baa Kukuuyuku anga Baa Andeli go lin a sombo. syn: swampu. Van: DU. Etym.: somp .
somen bnw. een hele boel, veel. Somen sama ná abi wooko. Anga leli somen fu den susu di wi e wei e meke. syn: tyaipi; ant: wantu. Zie: ala.
somen somen bnw. zovelen. Somen somen kondee de a goontapu di lobi feti anga denseefi. ant: wantu. Van: EN. Etym.: so many .
somen somen bnw. Zie trefwoord: somen.
somoko 1) overg. ww. roken. Baa Tenten e somoko wan hii paki sikaleti wan kodo dei. Zie: sikaleti.
2) znw. rook. Te wan sani e boon, da yu e si, fa somoko e gwe a tapu. Zie: faya; pipa2. Van: EN. Etym.: smoke .
son bnw. sommige. Son sama á poi yee sani, bika den dofu. ant: ala. Van: GE. Etym.: some .
sonde znw. zondag. Sonde na a fosi dei fu a wiki. Zie: Zie tabel onder: dei; Zie tabel onder: wiki1. Van: GE. Etym.: sunday .
sondee voorz. zonder. Te i tan sondee nyan, da angii e kii yu. Var.: sondoo. Van: DU. Etym.: zonder .
sondoo voorz. Zie trefwoord: sondee.
sondu onoverg. ww. zonde. Zie trefwoord: sonu.
songe znw. soort dans of lied. Songe na wan dansi enke awasa di den Okanisi sama e dansi, te den e bookode. Zie: awasa; Bookode; dansi.
sonu 1) onoverg. ww. zondigen. Efi i de wan sama di nái libi enke fa Masaa Gadu wani, da yu e sonu. Zie: ogii; takuudu. Var.: sondu.
2) znw. zonde.
fadon a ini sonu de verleiding niet kunnen weerstaan (in de zonde vallen). Van: GE. Etym.: zonden .
soo1 [sòò] znw. luiaard; Bradypodidae Bradypodidae. Soo na wan meti di e waka saafi saafi. syn: loili. Zie: faya a baka.
sikapu soo znw. Zie: faya a baka; loili. Van: EN. Etym.: sloth .
soo2 [sóó] znw. oever; kust. Mofu wataa na a paati fu liba anga soo. Na pe a liba anga soo e miti wi e kai “mofu wataa”. Zie: mofu wataa; sikin busi; wataa mofu. Van: EN. Etym.: shore .
soo3 [sóó] znw. zweer. How koti Baa Kodyo meke wan gaan soo ne en futu.
booko soo in zweren uitbreken. A man sikin booko soo te, a tan fanyaa. Van: EN. Etym.: sore .
soo4 [sóó] tw. tussenvoegsel voor verrassing of begrip. Soo! Mi kisi yu! Na yu e fufuu a manyan fu mi na a bon te neti! Var.: soolo.
soo5 overg. ww. tonen; onthullen. Zie trefwoord: soi.
soo ain znw. ontsteking van het oog. Zie trefwoord: ain1.
soo mofu znw. Zie trefwoord: mofu.
sooka overg. ww. volproppen (zich). Sama di e nyan giili fasi, e sooka nyanyan. Zie: giili; nyan. Var.: soka. Van: EN ? Etym.: suck .
Soolan 1) znw. St. Laurent (een stadje in Frans-Guyana aan de Marowijne rivier). Soolan na a kondee pe den Faansi man e tan na abaase fu Alimina na a se fu san komoto fu Saanan. Zie: Alimina.
2) znw. gebruik van de grensplaats om het hele land van Fr. Guyana aan te geven. Saanan kondee bigi moo Soolan.
soolo tw. tussenvoegsel dat verbazing aangeeft. Zie trefwoord: soo4.
soopu onoverg. ww. opzwellen. En tifi nyanmi en te, ala en mofu soopu guguguu. syn: sweli2.
sooto 1) overg. ww. (op)sluiten. Mi sooto a doo, fu sama á go a ini a osu. syn: tapu2; ant: opo.
2) overg. ww. opsluiten in de gevangenis; in hechtenis nemen. Den sooto a fufuuman a dunguu osu. ant: puu a dunguu osu.
3) znw. op slot doen.
mama sooto znw. slot.
4) znw. sleutel. Ala dei te wi e gwe, da wi e poti a sooto na a doo.
pikin sooto znw. sleutel.
5) znw. oplossing. Mi fende a sooto fu a nowtu di mi be abi. Van: DU. Etym.: slot .
sootu vraagw. welke. Zie trefwoord: sowtu1.
sopi znw. rum; sterke drank. Sopi taanga moo bii, efi i diingi en ipi tumisi a o duungu yu. Na ken den e mii meke sopi. Zie: bii; win.
switi sopi znw. likeur. Switi sopi na wan sowtu sopi di den bonuman e bonu anga en. Var.: suti sopi. Van: GE. Etym.: sop .
sopu 1) znw. zeep. Anga sopu i mu wasi koosi anga beenki, fu den kiin.
2) overg. ww. kleren inzepen. Mi sopu koosi fu go wasi. Van: GE. Etym.: soap .
soseefi vw. op dezelfde manier. Kibii den deesi fi i a peesi pe pikinengee á poi kisi den. Soseefi ná gi taa sama den fu diingi.
soso1 1) znw. gratis. Na fu soso a wenkiiman gi mi a buuku ya, bika mi á pai fi en.
fu soso leeg. syn: kuwownu; sowmali.
2)
2) bnw. Na ini wan soso bali, di ná abi ná wan sani a ini mi lai wataa.
3) bnw. Wan sama di e wooko, ma a á poi solugu enseefi na wan soso sama. ant: bun bun. kaba a soso Ala den sani di libisama e si enke gaan sani a goontapu ya, o kaba a soso go lasi wan dei. Zie: poli. Van: IB ? Etym.: so .
soso2 bnw. alleen maar. Na soso kwaka den e nyan, di den ná abi alisi. Zie: wanwan.
soso leisi maar af en toe. Ná ala yuu yu towe nyanyan, soso leisi.
soso kaali zomaar; zonder reden. Na sosokaali mi fon a pikin, bika a á du wan sani di á bun. syn: fu soso; kuwownu; sowmali.
soso alisi znw. maaltijd met alleen maar rijst. Zie trefwoord: alisi.
soso ana Zie trefwoord: ana. idioom.
soso futu Zie trefwoord: futu1. idioom.
soso kaali Zie trefwoord: soso2. idioom.
soso leisi Zie trefwoord: leisi2. idioom.
soso mofu 1) Zie trefwoord: mofu. idioom.
2) Zie trefwoord: mofu. idioom.
soso sikin Zie trefwoord: sikin. idioom.
soso taki 1) Zie trefwoord: taki1. idioom.
2) Zie trefwoord: taki1. idioom.
sow overg. ww. dragen. Zie trefwoord: syow.
sowan bnw. zulke. Daai libi sowan fasi taki, u libi e puu bun, di e soi taki, u libi daai tuu. (Mt. 3:8b) Van: GE. Etym.: so one .
sowda znw. gist. Da u á mu si a falisi leli enke na wan pikin sani. Bika ai wooko enke a nongo di koti taki, wan pikintoin sowda taanga sai, fu faandi a hii bolon. (Gal. 5:9) Van: GE. Etym.: soda .
sowmali bw. zomaar; zonder reden. Na sowmali a naki a pikin, bika a á du ná wan sani anga en. syn: fu soso; kuwownu. Van: DU. Etym.: zo maar .
sowtu1 vraagw. welke. Sowtu kondee den sama de komoto? syn: on di. Var.: sootu.
sowtu a sowtu verschillende soorten. Ne ai si sowtu a sowtu fo futu meti, sowtu a sowtu meti di e hali anga bee a doti, sowtu a sowtu foo di e fee a tapu. (Ap. 10:12b)
sowtu wan vraagw. Sowtu wan fu den sama ya na yu dda? Van: GE. Etym.: sort .
sowtu2 znw. zout. Zie trefwoord: sawtu.
sowtu a sowtu Zie trefwoord: sowtu2. idioom.
sowtu wan vraagw. welke; wie. Zie trefwoord: sowtu1.
su znw. soort taro plant. Su anga dasini na awan, ma a di na a su moo nyoni. syn: sineisi taya. Zie: dasini; taya2. Var.: su taya.
su taya znw. soort tayer plant. Zie trefwoord: su.
subi 1) onoverg. ww. klimmen. Mi subi na a bon go a tapu. syn: kelen1; ant: saka1.
san subi znw. Soolan de na a se fu san komoto fu Saanan. syn: san komoto; san opo; ant: san dongo; san gwe; san saka.
2) onoverg. ww. naar boven komen; zich laten zien. Ne a takuu jeje subi te en sikin e dansi. (Mk. 1:26) Van: IB. Etym.: subir .
sukaati 1) znw. warme chocolade drank. Sukaati na wan sowtu faya wataa fu diingi. syn: kakaw. Zie: faya wataa; kofi2; te3.
2) znw. bruin. A empi di mi wei ya, a ná lebi, ma na sukaati. Van: GE. Etym.: chocolate .
suku overg. ww. zoeken naar. Mi ná abi wooko, mi e suku wan wooko. Zie: akisi1; luku. Van: GE. Etym.: zoeken .
suku hei Zie trefwoord: hei1. idioom. aanmatigend zijn.
suku wan uman Zie trefwoord: uman. idioom. eufemisme voor gemeenschap hebben met een vrouw.
sukuma znw. schuim; speeksel. Da te a sani kon ne en tapu, da ai towe en, da ai ali en a doti. Da sukuma e komoto ne en mofu. (Lk. 9:39) Var.: sukuman.
sukuman znw. Zie trefwoord: sukuma.
sukuu1 1) [súkuu] znw. suiker. Na sukuu e switi faya wataa. syn: switi. Zie: lika; oniki.
2) onoverg. ww. zoet zijn. A manyan di mi e nyan ya sukuu, bika a switi. ant: bita; suwa1. Zie: switi. Van: GE. Etym.: sugar .
sukuu2 1) [sùkuu] overg. ww. schuren. Mi sukuu a tafaa fu mi te a gaata, fosi mi lobi a wasi gi en.
2) overg. ww. schrobben. Te yu e wasi, i mu sukuu i hii sikin. Zie: bosoo1. Van: DU. Etym.: schuren .
sukuu sani znw. snoepgoed. Zie trefwoord: sani.
sukuu sii znw. Zie trefwoord: sii1.
sukuufu znw. gewrichten. Na ede e oli sikin tei ala sukuufu miti, fu a sa goo... (Kol. 2:19b) Van: GE. Etym.: screw .
sula znw. waterval; stroomversnelling. A wataa di mi o gi en o toon gaan liba e lon komoto ne en ini huu enke gaan sula. (Jn. 4:14b)
sumaa onoverg. ww. klein, smal. A buuku di mi bai á poi go a mi sikin, a sumaa. syn: nyoni; ant: bigi. Van: GE. Etym.: smal .
sumee onoverg. ww. ruiken. Anga mi nosu mi e sumee efu wan sani tingi. Zie: nosu. Van: EN. Etym.: smell .
sumee law onoverg. ww. stinken. Zie trefwoord: law4.
sumee switi fatu znw. eau de cologne; lekker geurtje. Zie trefwoord: fatu.
sumee switi uwii znw. muskieten struik. Zie trefwoord: sumee uwii.
sumutu onoverg. ww. smelten. A dei de, da ala sani a tapu anda doo ondoo ya o boon a ini gaan ati faya, fu sumutu gwe. (2 Peit. 3:12) Van: GE. Etym.: smelt .
sungu 1) onoverg. ww. overstromen. A kondee sungu, bika ala a wataa fu a liba kon a ini a kondee.
2) onoverg. ww. omslaan (van een boot). Di mi sungu, ne mi suwen go a sikin busi. Van: EN. Etym.: sunk .
supa overg. ww. zuigen. Zie trefwoord: tyupa.
supu znw. soep. Supu na aseefi enke te den sama boli baafun. Zie: baafun; pepee wataa. Van: GE. Etym.: soup .
supu uwii znw. selerie; soepgroente. Zie trefwoord: uwii1.
supun znw. lepel om mee te eten. Wan foluku anga wan supun na aseefi, ma a di na a foluku abi tifi. Zie: foluku2; nefi. Var.: Bakaa supun.
kaabasi supun znw. lepel gemaakt van kalebas. Wan kaabasi supun na wan supun den sama meke anga kaabasi. Van: EN. Etym.: spoon .
susa znw. soort dans of lied. Susa na wan sowtu dansi di tu efu moo sama e dansi. Zie: awasa; songe.
susu znw. schoen. Mi bai wan susu fu wei a mi futu waka a sitaati. Zie: dalaila; selepa.
A sama de e susu ye! hij kan me even dansen!
kaw buba susu znw. Baala, efi i bai wan kaw buba susu, yu e weli en te i fuufeli, a nái booko. Van: EN. Etym.: shoe .
suti onoverg. ww. lekker smaken, het smaakt goed. Zie trefwoord: switi.
suti sopi znw. likeur; opwekkend middel. Zie trefwoord: switi sopi.
sutu 1) overg. ww. schieten( met een vuurwapen). Mi sutu a bofoo kii anga a goni. ant: misi1. Zie: dyuku1.
bobi sutu puber die pas borsten krijgt. Finaliya bobi sutu, bika a bigin kisi bobi. syn: kisi bobi; ant: bobi kai.
2) overg. ww. steken. A man sutu a fufuuman anga nefi ne en boo fu ati. Zie: dyuku1.
3) overg. ww. een injectie geven. Dataa sutu mi anga piin a mi gogo. Zie: piin; sipoiti. Van: EN. Etym.: shoot .
sutu faya a ini wan toobi Zie trefwoord: faya. idioom.
sutuu znw. stoel. Wan sutuu na wan Bakaa bangi di abi fo futu. Zie: bangi; tafaa; kownu sutuu.
yu á doo a sutuu de je bekleedt die positie nog niet. I á poi wooko enke dataa ete, bika i á doo a sutuu de.
kownu sutuu znw. U á mu sweli kai Masaa Gadu Kondee. Bika Masaa Gadu Kondee na pe Masaa Gadu sidon ne en kownu sutuu, e luku ala sani. Van: GE. Etym.: koning .
suudati znw. soldaat. Den suudati e feti anga taa kondee anga kandu. syn: milite. Zie: fetiman; sikowtu. Van: DU. Etym.: soldaat .
suwa1 1) [súwá] onoverg. ww. zuur. Te i nyan lemiki, da yu o tesi taki a suwa. ant: sukuu1; switi. Zie: bita; kubi1.
2) onoverg. ww. het bederft. Efi i fika i nyan tu dei langa, sondee fu poti en a ini eisi kasi, da a o suwa. Zie: poli. Van: GE. Etym.: zuur .
suwa2 [súwà] overg. ww. worstelen. Te tu manengee e suwa wani taki, den e kisi denseefi oli fu feti. Van: IB ? Etym.: suor .
suwa alanya znw. zure citrusvrucht. Zie trefwoord: alanya.
suwa anga wan uman Zie trefwoord: uman. idioom. aanranden.
suwalufu znw. lucifer. Zie trefwoord: swalufu.
suwen onoverg. ww. zwemmen. Di mi sungu, ne mi suwen go a sikin busi. Zie: sungu. Van: GE. Etym.: zwemmen .
swaaki onoverg. ww. zich zwak voelen. Zie trefwoord: swaki.
Swagi1 znw. Beleefde vorm for zwager.
swagi2 znw. zwager. Zie: Zie tabel onder: famii.
swaki 1) onoverg. ww. zwak van kracht. Wan gaan manengee di á poi opo wan saka alisi swaki. syn: malengii; masi2; ant: taanga. Zie: endii. Var.: swaaki.
2) onoverg. ww. een zwakke gezondheid hebben. A siki man swaki, bika a siki kon ne en ogii ogii baka. Zie: siki.
3) znw. een zwak karakter. A swaki fu a sama de, na di ai fufuu alaten. Van: DU. Etym.: zwak .
swali overg. ww. inslikken. A mboma swali a diya libilibi. syn: gwili. Zie: diingi. Van: EN. Etym.: swallow .
swalufu znw. lucifer. Teke a swalufu a ini a dosu, leti a abeni. Var.: suwalufu.
tiki swalufu znw. lucifer houtje. Var.: swalufu tiki. Van: DU. Etym.: zwavel .
swalufu dosu znw. lucifer doosje. Zie trefwoord: dosu.
swalufu tiki znw. Zie trefwoord: tiki swalufu.
swampu znw. Baa Kukuuyuku anga Baa Andeli go lin a swampu. syn: sombo. Van: EN. Etym.: swamp .
sweli1 1) overg. ww. zweren; een eed afleggen. Den tu man sweli a lanti fesi taki den ná o feti moo.
2) znw. soort betoverings drankje(??). Te i diingi sweli, da efi i du ogii, da i o dede. Zie: obiya.
A Sweli (Gadu) znw. Van: GE. Etym.: zweren .
sweli2 1) onoverg. ww. opzwellen. A dede dagu sweli te, ne a basi. syn: soopu.
2) overg. ww. uitzetten; opvullen. Te i nyan dee dee kwaka, da a sweli i bee. syn: soopu. Zie: bigi. Van: GE. Etym.: zwellen .
sweti 1) onoverg. ww. zweten; transpireren. Te wan sama wooko taanga a ini san, da ai sweti.
2) znw. zweet. Wan saka angisa na wan pisi koosi fu e tyai fu sibi mofu efu fu sibi sweti. Van: GE. Etym.: sweat .
switi 1) onoverg. ww. lekker, smakelijk. Alisi anga foo switi fu nyan. ant: bita; suwa1. Var.: suti.
switi wan sama ati iemand plezieren; in de gunst dringen.
sumee switi fatu znw. Alaten den sama e go a ganda, da den poti sumee switi fatu a sikin.
2) overg. ww. smaak versterken. Te i e boli nyanyan, na a buliyon e switi a nyanyan.
3) znw. suiker. Te i meke sukaati, da na switi yu e poti a ini fu gi en tesi.
4) onoverg. ww. aan het lachen brengen. Abele e lafu te a wani dede, bika Koyoko e switi en anga den toli. syn: fatu. Van: GE. Etym.: sweet .
switi basi znw. het lekkerst van al. Zie trefwoord: basi2.
switi enke lika Zie trefwoord: lika. idioom.
switi enke oniki Zie trefwoord: oniki. idioom. zo zoet als honing.
switi kasaba znw. zoete cassave. Zie trefwoord: kasaba.
switi sii znw. Zie trefwoord: sii1.
switi toli znw. grappen. Zie trefwoord: toli.
switi wan sama ati Zie trefwoord: switi. idioom. iemand winnen; plezieren.
switimofu znw. wild; vlees. Zie trefwoord: sitimofu.
syafeli znw. chauffeur. A syafeli e lei a wagi taanga te. syn: tiiman; wagiman. Var.: safeli. Van: GE. Etym.: chauffeur .
syatu onoverg. ww. kort zijn. Zie trefwoord: satu1.
syen onoverg. ww. schamen (zich). Zie trefwoord: sen.
syoli znw. sorry. Zie trefwoord: soli1.
syow overg. ww. dragen; sjouwen. Mi syow wan saka alisi a mi ede kon a kondee. syn: tyai. Var.: sow. Van: DU. Etym.: sjouwen .
© Copyright SIL 2003