A - a
aaien
lo' maun a sëmbë nasö wan soni sinkii saapi faa musu fii piizii.
stroke, caress.
aal
dee fisi ta djei sindeki kuma akomu ku maisi.
eel.
aalbes
di njanjan u wan piki pei pau.
current.
aalmoes
wan soni di i da pootima.
alms.
aalscholver
wan pei fou ta dë a wata.
cormorant (kind of bird).
aambeeld/aanbeeld
wan degi felu di de ta naki felu nëën liba ku hama ta mbei soni.
anvil.
aambeien
di siki di ta kisi sëmbë ta mbei gaan sëmbë fii ta ko a döö.
hemorrhoids.
aamborstig
an sa kisi böö (hai böö).
short of breath.
aan
nëën; a; nëën liba.
at, on, upon.
aanbeeld
wan degi felu di de ta naki felu ku hama nëën liba ta mbei soni.
anvil.
aanbellen
go bëli a di dööbeli u de jabi döö da i.
ring the bell.
aanbetalen
di möni di i ta paka a fesi da wan soni te i bai soni ta paka pikipiki.
make downpayment.
aanbevelen
1)
taki da wan sëmbë andi fu a du.
recommend.
2)
piki taa wan sëmbë ta wooko bunu.
commend.
2)
a dë fa u lobi.
adorable.
aanbidden
begi Gadu dëën tangi gafëën.
worship.
aanbinden
tai wan soni hoi a wan oto soni.
fasten onto.
aanblaffen
1)
te dagu ta bai wan sëmbë nasö wan soni.
bark at; snarl.
2)
saanti.
bark at; snarl.
2)
fon faja a soni nasö sëmbë.
stir up.
aanblijven
tan a wan soni go dou.
remain in office.
aanblik
di fa i ta tuwë wojo luku wan soni.
aspect.
aanbod
di soni i tëndë da wan sëmbë.
offer.
aanbouw
soni de ta mbei; wosu de ta mbei; soni de ta paandi.
building; cultivation.
aanbouwen
mbei wan soni ko möön bigi.
enlarge; build annex.
2)
te didia ta jabi.
dawn.
aanbrengen
1)
tja wan soni go buta a wan kamian.
bring, place.
2)
tja wan sëmbë go kaagi.
accuse.
aandacht
mëni; buta mëni a soni.
attention.
aandeel
pisi; fii së u wan soni.
share, portion.
aandenken
1)
te i ta meni wan soni di i du nasö di bi pasa.
memory.
2)
wan soni di ta da i mëni a wan sëmbë nasö soni di bi pasa.
souvenir.
aandienen
go piki taa sö wan sëmbë dou.
announce someone to someone.
aandoen
1)
bisi soni a sinkii.
wear.
2)
mbei wan soni pasa.
cause, effect.
3)
sëndë (faja).
light.
2)
wan fii di weki a i hati.
emotion.
aandraaien
1)
bia sëndë; bia jabi; bia peeta.
turn on.
2)
hai masini faa tei faja.
switch on.
aandrang
wan soni i kë du söndö taihati.
urge, impulse.
aandrift
soni i ta du söndö mëni.
instinct, impulse.
aandrijven
1)
te wata fuu tja soni go disa a tela liba.
be washed ashore.
2)
buta sëmbë du wan soni.
drive on, prompt.
aandringen
ta dë a wan sembë baka nöömö faa du wan soni.
urge on.
aanduiden
lei gbelengbelen fa wan soni dë; lei ka wan soni dë.
point out, indicate.
aanfluiting
1)
poi tjina fu wan soni fu hogihati.
travesty.
2)
wan fasi de teekën wan sëmbë, nasö wan soni i buta a pampia fu te i si ën nöö joo lafu di sëmbë.
caricature.
2)
tei faja.
burn, catch fire.
3)
seti.
begin.
4)
denda go a dendu.
enter into.
aangapen
fika buka hoo ta luku wan soni.
gape at.
aangeklaagde
sëmbë di de go da kaagi fëën.
accused, defendant.
aangelegen
bandja ku bandja; de mbei namanama.
adjacent, adjoining.
2)
a dööngö ma na gaanfa.
tipsy.
2)
taki.
declare.
aangifte
dee soni i piki u dee soni de hakisi i.
declaration; information.
2)
seeka fii dë kabakaba.
make ready.
2)
lo' maun a wan soni sinkii.
caress.
3)
toona taki wan soni kumafa de bi taki ën.
quote.
4)
kisi tei.
seize.
aanhalig
a lo' u pëë ku sëmbë ta hulu ën sinkii.
affectionate.
aanhaling
wan soni i toona taki leti kumafa de bi taki ën.
quote.
aanhang
bakama; hii dee sëmbë dee nama ku ën tuu.
adherents.
aanhanger
bakama; sëmbë di dë a i së.
follower.
aanhangig
de an piki seekëën buta eti; de an du ën eti.
pending.
aanhangsel
wan soni di dë namanama a wan oto soni.
appendix.
2)
gaanfa a ta fii ku sëmbë.
affectionate.
aanhef
seti u wan soni.
beginning.
aanhouden
1)
tapa wan sëmbë hoi buta dë.
hold up.
2)
bisi ën a sinkii eti.
keep on.
3)
hoi go dou.
keep up; persist.
4)
hoi a hati.
hold onto (a grudge).
aanhoudend
ta du kodo; dë di wan seei fasi nöömö; ta hoi go dou.
incessant, constant.
aankap
te de ta faa pau.
timber felling.
aanklampen
1)
subi a boto, opolani nasö oto.
board.
2)
tapa wan sëmbë fii musu fan ku ën.
accost.
2)
seti fan.
begin conversation.
2)
ko haika wan sëmbë pala.
drop in.
3)
ko möön hebi.
gain weight.
4)
nama a soni.
touch.
aankondigen
mbei de sabi; taki wan soni a fesi; bai basia.
announce, herald.
aanleg
1)
di fa de ta mbei di soni.
construction.
2)
di köni Gadu da i fii sa' u du wan soni.
talent.
3)
mbei fu sö wan soni sa miti ën nöömö.
tendency.
aanlegger
1)
di sëmbë di mbei wan soni; di basi u wan wooko.
constructor.
2)
wan sëmbë di tja wan njunjun soni ko.
originator.
aanleiding
di soni mbei wan soni pasa; di soni mbei i du wan soni.
occasion, motive.
aanlengen
mbei wan watawata soni ko möön liolio; booko kaakiti u wan watawata soni.
dilute, weaken.
aanlokken
te a ta hai i ko nëën; te a ta mbei i kë du sö wan soni.
allure, entice.
aanloop
di fa sëmbë ta ko a wan kamian hia tjika.
amount of visitors.
aanmaak
di mbei u wan soni; te de mbei soni.
manufacture.
2)
sëndë.
light.
aanmanen
bai wan sëmbë a wan soni.
admonish.
aanmatigen
mbei taa i du wan soni ma na i du ën; buta da wan sëmbë taa a du wan soni ma na hën du ën.
arrogate to.
aanmatigend
wojo fëën dëë; i ku wan sëmbë an guwenti ma a ta ko a i hanjaan; gaanfasi.
presumptious.
aanmelden
go piki taa i ko nasö i nango; bai basia.
announce.
aanmerking
1)
buta mëni a wan soni.
consideration.
2)
taki soni u wan soni.
remark.
aanmonsteren
te de tei wan sëmbë a wooko (a wan sipi).
sign on (as sailor).
aannemer
di sëmbë di tei wan wooko fu a du.
contractor.
aanpak
di fa i ta du wan soni.
handeling.
aanpassen
1)
bisi wan soni luku; maaka wan soni luku;.
try on.
2)
ko guwenti ku wan kamian.
get used to.
aanplakbiljet
pampia de palaki a wan kamian fu sëmbë musu lesi.
poster.
aanpraten
fan suti ku wan sëmbë tefa a du wan soni da i.
talk a person into doing.
aanprijzen
gafa sëmbë da otowan.
praise, recommend.
aanraken
nama a soni; panjan soni.
touch.
aanranden
kisi mujëë; poi wan sëmbë në; kai a wan sëmbë liba ta du hogi ku ën.
rape; assault.
aanrecht
wan pei tafa kuma kasi sö.
dresser.
aanrekenen
buta da wan sëmbë taa sö a du wan soni; buta a wan sëmbë në.
charge, blame.
2)
seeka.
arrange.
aanrijgen
nai (konda); sömu (koosu); buta tatai da susu.
string (beads); baste (dress); lace (shoes).
aanroepen
bai kai wan sëmbë faa ko a i.
call, hail a person.
aanroeren
nama a wan soni.
touch; touch opon.
2)
kule hesi go a soni.
dart forward.
3)
du soni hesihesi.
hurry on.
2)
fesi kamian.
visage.
2)
manda biifi da sëmbë taa sö wan soni.
notify.
2)
ta hai mëni fii ko nëën.
impress.
3)
tei faja.
start of motor.
4)
naki.
hit.
aanslag
1)
di fa a ta naki di soni.
touch.
2)
te de ko nëën gidjii u de du soni ku ën.
attack.
3)
wan lanti pampia ta piki i fa i musu paka.
tax paper.
2)
buta (tëlëfön) da i.
link up.
3)
hai ko miti makandi.
join.
aansluitkosten
di möni i ta paka u de buta wan soni da i.
installation charge.
aanspoelen
te wata tja wan soni ko puu a së.
wash ashore.
aansporen
da degihati faa du wan soni.
spur, urge.
aanspraak
1)
wan fan i fan fu de jei.
speech.
2)
pasi i abi fii kisi wan soni.
claim.
aansprakelijk
a abi faantiwöutu; a musu sa' fa u wan soni.
answerable.
2)
suti da.
appeal.
aanspreker
sëmbë di ta booko dëdë buka.
death announcer.
2)
te döö jabi a wan së.
be ajar.
3)
ta piki (ladio).
be on (radio).
2)
ee i nama nëën a sa kisi i tu.
contagious.
2)
sëndë faja.
light a fire.
3)
da siki.
infect.
aanstichten
mbei wan soni ko sö; buta otowan du hogi.
cause, instigate.
2)
taki wan soni ma na fini.
mention.
aanstoken
da faja faa musu möön bigi.
stir a fire, fan a quarrel.
aanstoot
wan soni i du di na bunu.
offence, scandal.
aanstoten
tötö nasö buli wan sëmbë, nasö wan soni.
nudge, push against.
Var.:
aantal.
1)
hii de tuu makandi.
total.
2)
wanlö.
some.
aansturen
nango a di soni di i ta mëni.
to aim at.
aantal
1)
hii de tuu makandi.
total.
2)
wanlö.
some.
aantasten
ko nëën liba; nama nëën; biinga u booko ën.
attack; effect.
aantekenen
sikifi wan soni fu ja fëëkëtëën; sikifi i në taa i kë sö wan soni.
note down, register.
aantijgen
buta soni a sëmbë hedi taa a du ën.
impute.
2)
bisi soni.
put on.
3)
hai tja ko; hai peeta.
draw.
4)
a' bisi ku ën.
care about.
2)
tei wan soni buta a i liba.
accept.
aanval
kai a wan soni liba ta du hogi ku ën; kisi wan sëmbë fon nasö du hogihogi ku ën.
attack.
aanvang
seti u wan soni.
beginning.
aanvechting
wan soni ko a i liba i kë du hesihesi.
temptation, impulse.
aanvoelen
sinti wan soni; fii.
sense, apprehend.
aanvraag
1)
wan hakisi; wan soni i begi de.
request.
2)
di fa sëmbë kë wan soni hia tjika.
demand.
aanvragen
hakisi u de du soni da i; begi.
apply for; ask for.
aanvullen
toona buta baka; taki ën möön fini.
replenish; amplify.
aanvuren
da sëmbë hati u du wan soni.
fire, inspire.
aanwas
mbei ko möön bigi; mbei ko möön hia.
increase.
aanwennen
ta ko guwenti ku wan soni; te wan soni ko guwenti i.
fall into a habit.
aanwerven
tei sëmbë a wooko; ta suku sëmbë fu de du wan soni makandi.
recruit, enlist.
aanwijzen
lei sëmbë soni fu a luku; lei taa...
show, indicate.
aanwinst
wini; soni di i kisi.
gain, acquisition.
aanzeggen
konda wan soni be hii mundu sabi.
announce.
aanzegger
sëmbë di ta booko dëdë buka.
death announcer.
aanzetten
1)
nama soni a wan soni; peka soni a wan soni.
put on, fasten onto.
2)
buta sëmbë fu de du wan soni.
instigate.
3)
seti wan soni.
start.
aanzicht
di fa i ta si wan soni; di soni di i ta si.
aspect, view.
2)
di hei di a abi.
importance.
aanzoek
1)
te i hakisi wan soni a sëmbë; te i begi wan sëmbë faa da i soni.
application; request.
2)
pidi mujëë.
propose to.
aanzuiveren
paka wan paima di i bi abi u paka.
pay a debt.
aap
mbeti u liba.
monkey.
aar
1)
pau kalu; taka.
ear of corn.
2)
buuu tatai.
vein.
2)
di fa di soni dë; di fa di sëmbë dë.
character, nature.
aardas
wan maaka di de ta mëni kuma nëën di goonliba ta bia ta lontu.
axis of the earth.
aardbei
wan piki fuuta ta göö a wan piki pei uwii.
strawberry.
aardbodem
döösë u di goonliba.
earth's surface.
aardbol
1)
di goonliba ka u ta libi aki.
2)
di logoo u di goonliba.
globe.
aarde
1)
goonliba.
earth.
2)
doti.
soil.
aarden
a mbei ku doti.
earthen.
aardewerk
soni di de mbei ku doti kuma agban, doti paabi, pötö.
earthenware.
aardig
a abi bunu fasi; a bumbuu; a hanse.
nice, pretty.
aardkunde
lei u goondoti ku dee soni dë a goonbasu.
geology.
aardolie
wan oli de ta feni a goonbasu, ku ën de ta mbei kasoli, masini oli, amëëkan oli ku sömëni oto pei soni.
petroleum.
aardrijk
di goonliba ku hii dee soni dee dë nëën tuu.
earth.
aards
goonliba soni.
earthly.
aardslak
wan kola di an dë nëën wosu möön.
slug.
aarts
aan pisi faa go möön.
arch-.
aartsengel
wan u dee möön hei basia u Gaduköndë.
archangel.
aartsluiaard
wan sëmbë di malëngë te aan pisi faa malëngë go möön.
sluggard.
aartsvader
fesiten gaanwomi u di famii fii.
ancester.
aarzelen
dë pantapanta fëëëfëëë.
hesitate, waver.
aas
1)
soni i ta buta, a taapu da mbeti fii kisi ën kii, soni i ta buta a huku fii kisi fisi; beti.
bait.
2)
tingitingi soni di tingifou ta njan.
carrion.
3)
di asi u kaita pëë.
ace.
abattoir
di wosu ka de ta kii mbeti.
slaughterhouse.
abces
boi ta kisi sëmbë a sinkii.
abcess.
abdicatie
te i seei kumutu disa di könubangi.
abdication.
abdij
di tan kamian u dee lomusu keiki paiti.
abbey.
abdis
di mujëë takima u wan apaiti tan kamian u Lomusu keiki mazo.
abbess.
abeel
wan finufinu uwii pau langalanga wan.
white poplar.
aberratie
di fa a tooka ku di fa a musu dë.
aberration.
abolitie
te de puu wan soni de bi ta du taa sëmbë an musu du ën möön.
abolition.
abonnee
sëmbë di paka u wan soni fu de ta manda dëën hiniwan juu.
subscriber.
abonneren
te i paka fu de mandëën da i hiniwan juu.
subscribe to.
abracadabra
wisi wasi fan, an dë u fusutan.
abracadabra.
abrupt
te fii kë mëni.
abrupt.
absolutie
te de da i paadon u dee hogi i bi du.
give absolution.
abstract
1)
puu soni a soni tei hafu; hai puu.
2)
wan soni di an dë fii sa feni panjan.
abstract.
absurd
a sösö te aan pisi; an dë u piki.
absurd.
abt
hedima u wan tan kamian ka paiti ta dë.
abbot.
abuis
föutu.
mistake, error.
academicus
sëmbë di lei a hei siköö.
university man.
accent
1)
di fa di töngö ta piki te i fan ën.
2)
di pisi u wan fan ka i ta zin töngö möön taanga.
3)
di fa wan sëmbë ta fan wan töngö a wan tooka fasi.
accent.
accept
paamusi i da taa i o paka.
promise of payment.
accessoires
dee soni dee ta nama a di mama sinkii u wan soni.
accessories.
accijns
wan möni de ta paka lanti.
excise duty.
acclamatie
piki aai da wan soni ku piizii.
by acclamation.
accolade
baasa wan sëmbë fu wan soni di a du; gafa wan sëmbë.
accolade.
accommodatie
1)
di fa i ta mbei möiti fu soni musu waka bunu.
2)
kamian u tan; kamian ka joo dë a di boto nasö opalani dendu.
accommodation.
accountant
sëmbë di ta seeka möni soni.
accountant, auditor.
accuraat
a du bunu; a mbei leti kumafa a musu mbei; finifini.
accurate, precise.
acetyleen
wan pei ventu ta kisi faja hesi.
acetylene.
ach
ke! a tjali!
ah! alas!
Achilleshiel
di suwaki pisi fii libi ka de sa kisi i möön hesi.
Achilles heel.
2)
pakisei i buta a wan soni liba.
attention.
achteloos
söndö pakisei; na a' toobi ku soni.
careless, negligent.
achten
1)
lesipeki wan sëmbë.
esteem.
2)
wegi pakisei.
consider.
achter
baka; a baka.
behind, after.
achteraf
1)
bakasë; gogosë.
in the rear.
2)
a baka.
after the event.
achterbuurt
pisi kamian ka pena sëmbë ta libi.
back street, slum.
achterdocht
te i mëni kuma hën du di soni; te i ta mëni kuma sö wan soni pasa.
suspicion.
achtergrond
1)
soni i ta si tee a baka u dee dë a fesi.
2)
dee soni dee bi pasa a fesi.
background.
achterhalen
1)
go a wan soni baka fii kisi ën.
overtake.
2)
mbei a ko a döö.
expose.
3)
toona feni.
recover.
achterhoede
dee kaba lasiti sëmbë dee ta pëë te a baka te de ta pëë bali.
rear guard, defense.
achterkant
bakagogo; taku së.
back side, reserve side.
achterklap
fan taku u sëmbë; njan sëmbë a baka.
backbiting.
achterlijk
a dë a baka, an köni kuma dee otowan.
backward, retarded.
achterover
ku baka; kai ku baka.
backwards, on one's back.
2)
gogo.
back part; bottom.
achteruit
hai go a baka; hai baka.
backwards, back.
2)
suku u da sitaafu.
perseute.
achterwege
de an butëën nëën; de djombo ën.
be omitted.
achthoek
wan soni mbei ku aiti huku.
octagon.
acne
wan siki ta dë a sëmbë sinkii kakisa ta mbei pikipiki boi kumutu a i sinkii.
acne.
acrobaat
sëmbë di ta du foombo soni ku ën sinkii.
acrobat.
acteren
pëë a fëlön nasö a toneel.
act.
acteur
sëmbë di ta pëë a fëlön.
actor.
actie
du; wan soni de du.
action.
actief
an ta dë pii, a ta du soni hiniwanten.
active.
actrice
mujëë di ta pëë a fëlön.
actress.
actualiteit
1)
di fa soni dë a wan pisiten.
a topic of the day.
2)
di soni di dë tuu.
actuality.
actueel
1)
a dë wan soni u di ten dë.
topical.
2)
a ko a di bunu juu.
timely.
2)
tjönitjöni.
acute.
adamsappel
di kamian fii tutu di ta buli a i gangaa.
adam's apple.
adapteren
seeka buta faa kai ku di oto soni; ko guwenti.
adapt to.
adat
guwenti; wëti.
customary law.
adder
sindeki ta njan sëmbë kii.
viper.
2)
di fa de hei tjika.
nobility.
adem
di böö i ta hai.
breath.
adept
bakama u wan sëmbë nasö wan lei.
follower.
adhesie
di kaakiti di ta mbei tu soni ta nama hoi.
adhesion.
adjectief
wöutu di ta taki fa wan soni dë: fatu, hanse, weti, limbo.
adjective.
adjudant
wan pei oposii; wan pei hedima u sodati.
adjutant.
adjunct
sëmbë di ta heepi wan lanti wookoma a di wooko fëën, nasö a ta hoi kamian dëën te an dë.
assistant.
administrateur
takima a wan kamian; sëmbë ta seeka möni.
administrator; bookkeeper; purser.
admiraal
hedima u dee pei sodati ta feti ku sipi.
admiral.
admissie-examen
wan soni i nango mbei luku ee i sabi tjika fii go a wan siköö dë.
entrance examination.
adoreren
ta lobi; ta begi ta gafa.
adore.
adres
në u di sitaati ku nöbu u di wosu ka i ta libi.
address.
adressant
wan sëmbë di manda biifi hakisi wan soni u de du dëën.
petitioner.
adresseren
1)
sikifi di në u di sitaati ku di nöbu u di wosu a wan afölöpu.
address envelope.
2)
manda biifi hakisi wan soni u de du da i.
make a petition.
advent
bëdaki buka.
weeks before Christmas.
advertentie
soni de sikifi nasö soni de taki u de mbei sëmbë sabi fa wan soni bunu tjika u de musu kë bai ën.
advertisement.
adverteren
mbei sëmbë ko sabi u wan soni fu de sa kë bai ën.
advertise.
advies
lai i ta da sëmbë fa a sabi andi faa du.
advice.
2)
wan diingi de mbei ku obo.
egg nog.
af
a puu; a kumutu ka a bi dë; an dë.
off.
afbedelen
ta begi sëmbë nöömö u de musu da i wan soni.
wheedle off.
afbeelden
mbei wan soni fu te i si ën nöö a ta da i mëni fa wan oto soni dë.
represent.
afbeelding
wan soni di de mbei u ta da i mëni u wan oto soni.
representation.
afbestellen
te i taa ja o tei di soni di i bi manda tei möön; bia buka; puu buka taa ja këën möön.
cancel.
afbetalen
paka wan soni dou di i bi ta paka pikipiki.
pay off.
afbeulen
wooko ku ën tee an a' kaakiti möön.
work to death.
afblazen
1)
böö wan soni puu ka a bi de.
blow off.
2)
kuutu soni a buka.
blow off steam.
afboeken
puu di soni i bi o du; kaabu soni puu a di buku.
write off.
afbraak
bookobooko soni.
demolition.
afbranden
tjuma puu.
burn down, be burnt down.
afbreuk
wan soni di an ta heepi; wan soni di ta hoi i a baka.
detriment.
afdak
wosu de mbei kuma tjëkë liba sö; hafudaki.
leanto, shed.
afdanken
puu a wooko; tuwë disa.
get rid of.
afdeling
wan pisi u wan wooko kamian.
division.
afdingen
ta taki di soni nango ta ko fu di möni musu saka.
haggle, bargain.
afdoen
1)
puu a i sinkii.
take off.
2)
feki puu sundju.
clean.
3)
kaba wan wooko.
finish.
4)
taki wan soni koti.
settle.
5)
paka puu.
pay off.
afdoend
a tjika; a koti; de seekëën buta sö.
sufficient, conclusive.
2)
tapa wan masini.
switch off.
3)
du wan soni hesihesi faa kaba.
go through; rattle off.
afdragen
1)
wooko ku wan soni te an bunu möön.
wear out.
2)
paka wan möni söndö i kë.
pay over.
2)
wan soni di de mbei otowan fëën (kuma footoo nasö buku); wan soni de sitampu buta a wan oto kamian nasö a pampia liba.
copy.
3)
finga de zin disa maaka.
finger print.
afdrukken
mbei buku ku bukumasini; mbei footoo; tei wan soni sitampu buta a wan oto kamian nasö a pampia liba.
print.
affaire
soni di dë u seeka.
affair, business.
affectatie
a ta mbei ën seei taa sö a dë.
affectation.
affiche
pampia u palaki a lanti kamian u de lesi.
poster.
affiniteit
te fasi fii ku wan sëmbë kai; te i lobi wan soni ee nasö wan sëmbë.
affinity.
affreus
a hogi te an sa luku.
horrible.
afgelasten
disa u du di soni i bi o du; puu buka a soni.
cancel.
afgeleefd
a gaandi ko pököö.
decrepit, worn out.
2)
an ta konda soni fëën da sëmbë.
remote.
3)
a dë longi ku oto kamian.
squestered.
afgemat
i wei te ja saanfa u du.
worn out.
afgepast
a dë leti a pasi; a dë leti fa a musu dë.
exact.
2)
an dë wan soni i sa panjan.
abstract.
afgevaardigde
sëmbë di de puu manda go a wan soni.
delegate, deputy.
2)
te wan soni ta puu pëndë.
run.
3)
du söndö i kë.
surrender.
afgezaagd
de taki ën hia te de fuufei fëën.
hackneyed.
afgezant
sëmbë de puu manda go a wan kamian da de.
ambassador.
afgezien
na di dë; boiti di dë.
apart from.
afgietsel
wan soni de mbei te de kandi watawata soni a wan soni dendu disëën te a taanga, nöö de puu ën.
cast.
afgifte
di tja ko u soni.
delivery.
afgod
soni nasö sëmbë di i tei buta ko gadu ta dini a Gaangadu kamian.
god, spirit, idol.
2)
mbei a ko palalaa.
level.
afgrond
hogi fundu kamian.
abyss, precipice.
afgunst
djalusu; haun.
envy, jealousy.
2)
puu.
take away.
afhandelen
seeka wan soni be i kaba ku soni fëën.
settle.
afhandig
ganjan sëmbë puu soni nëën.
trick one out of.
afhankelijk
an sa tja hën seei; a dë a otowan basu.
dependent.
afijn
antoobi.
well, anyway.
afkeer
te i buuse wan soni, nasö wan sëmbë.
aversion, dislike.
afkeren
bia kumutu a wan kamian fu wan soni hedi; bia wojo.
avert, turn away.
afketsen
1)
an naki ën bunu, a kpei ën.
glance off.
2)
an këën.
reject.
afkeuren
taki taa di soni dë ambunu.
condemn, disapprove.
afkijken
1)
tuwë wojo luku.
look down (a street).
2)
fufuu pasi luku di otowan pampia a siköö.
cheat.
afkomen
1)
saka ko a goon.
descend from.
2)
kaba wan soni.
complete.
3)
konda a lanti.
make known.
afkomst
ka wan soni kumutu.
descent, origin.
afkopen
paka puu wan sëmbë; paka toona tei soni baka.
redeem.
afkorten
sati wan soni.
shorten, abbreviate.
afkorting
wan sati fasi u sikifi wan wöutu.
abbreviation.
aflaat
te de taa de o sati sitaafu da i baka u di dëdë fii.
indulgence.
aflaten
disa wan soni di i bi ta du.
leave off.
afleggen
1)
buta a wan së ufö; disa soni.
lay aside, lay down.
2)
du wan soni go dou.
complete.
afleiden
1)
te pakisei fii kumutu a di soni i bi ta du.
divert.
2)
puu sëmbë a pasi.
lead astray.
3)
kumutu a sö wan soni.
divert.
afleveren
1)
tja wan soni di i bai ko da i.
deliver goods.
2)
ta mbei somëni u wan soni.
turn out.
afloop
1)
di lasiti pisi u soni; te wan soni ta kaba.
end, close.
2)
di fa wan soni du; di kaba u di soni.
issue, result.
aflopen
1)
saka ko a goon.
go down.
2)
waka hii di kamian dou.
go through.
2)
paka kaba.
pay off.
3)
puu a wooko ufö be a böö.
relieve from work.
afluisteren
haika wan soni di ja bi musu haika.
overhear.
2)
kii pii.
kill.
3)
kosi kii.
run down.
afmatten
ko wei gaanfa.
become fatigued.
afmeting
di langa nasö di baai u wan soni.
dimension.
afmonsteren
puu sëmbë a sipi wooko.
release from ship work.
afnemen
tei puu.
take off, take away.
afpersen
duwengi wan sëmbë faa du wan soni.
extort.
afraden
fan ku wan sëmbë te a disa wan soni.
dissuade.
afreageren
du soni gaanfa fu di soni an hati i sö möön.
work off feelings.
afreis
kumutu a wan kamian nango a wan oto kamian.
departure.
2)
konda möni seeka.
settle accounts.
3)
paka.
pay.
4)
seeka di taki.
settle the matter.
africhten
te de ta lei i fii du wan soni; ta du a baka futu nöömö fii sabi.
train.
afroepen
kai ko; bai kai.
call over, call out.
afromen
puu di degi pisi u di meiki tei; puu di möön bunu wan a dendu.
skim cream.
afrossen
a ta naki ën taanga.
flog, whack.
afschaffen
puu wan soni taa de an musu du ën möön seei gbelen.
abolish.
2)
kumutu a wan soni sinkii.
secrete.
2)
disa soni ufö.
put off.
afschermen
tei wan soni tapa wan kamian fu sëmbë an sa si a dendu; tapa ku maani.
screen off.
2)
di piiwa (suti).
shoot.
3)
ko nëën vaau.
rush at.
afschrift
wan soni di mbei leti kuma di fosuwan.
copy, counterpart.
afschrijven
1)
sikifi baka; sikifi puu a oto pampia.
copy.
2)
puu di möni da di sëmbë a bi juu i.
write off.
3)
te di möni u di köndë ko ta lasi di waiti di a bi abi.
devaluate.
afschrik
soni di i fëëë te ja sa du soni möön.
horror.
2)
buta wan soni a wan së ufö.
put off.
2)
(di masini) disa u wooko.
cut off.
3)
piki taa ja kë.
refuse.
4)
bia kumutu (a pasi).
turn off (the road).
afslag
1)
te de puu möni da i.
reduction.
2)
te wata ta wö doti.
erosion.
afslijten
te wan soni ta njan ta kaba a sösö.
wear down.
afsloven
ta wooko nöömö te ja sa tja sinkii möön.
drudge.
2)
tapa lio.
cut off, dam.
3)
seeka möni buku.
balance (books).
afspraak
buka i mbei ku sëmbë.
agreement, appointment.
afstaan
disa ufö.
yield, surrender.
afstand
1)
di fa tu kamian longi ku de seei tjika.
distance.
2)
te de disa di soni.
renunciation.
afstappen
saka go a goon.
step off, step down.
afstemmen
1)
sitëmi puu wan sëmbë a wan soni.
reject.
2)
bia ladio könöpu buta a sö wan nöbu.
tune in to.
3)
hoi leiki ku wan soni.
attune to; adjust.
afstoten
tötö puu a wan kamian.
push down, knock out.
2)
tötö puu a i.
repel.
afstuderen
lei di soni di i ta lei te i kaba.
finish one's studies.
2)
te soni an go dou.
fall through.
aftakelen
1)
puu dee soni dee ta tja di sipi be an waka möön.
unrig.
2)
go a baka.
fading.
aftands
a gaandi te an a' du möön.
dilapidated.
aftrap
di seti u bali pëë.
kick off.
aftrappen
1)
sikopu di bali fi di pëë sa seti.
kick off.
2)
sikopu puu a di sikada.
kick downstairs.
3)
bisi (susu) te a ko gaandi.
wear out.
aftreden
saka kumutu a wan wooko; kisi pensu.
retire.
aftrek
di mëni di de puu a wan soni dendu.
deduction.
aftrekken
1)
puu hafu a dendu.
deduct; subtract.
2)
hai kumutu.
withdraw.
3)
suti goni.
fire gun.
aftroeven
buta tulufu te i ta pëë kaita.
trump.
aftroggelen
fan suti ku wan sëmbë faa du di soni di i kë.
wheedle.
aftuigen
1)
puu dee soni de ta seeka u tja sipi, hasi.
unharness.
2)
naki taanga nango ta ko.
thrash.
afvaardigen
puu sëmbë manda go a kamian.
delegate, depute.
afvaart
te wan sipi kumutu a lampeesi nango.
sailing, departure.
afval
1)
poipoi soni di na bunu möön.
waste.
2)
kai kumutu a biibi.
apostasy.
3)
konku.
defection.
afvallen
1)
puu kai ko a goon.
fall off.
2)
ko mangu.
lose weight.
3)
fusi kumutu go fii.
desert.
afvallige
1)
könkuma; wan sëmbë an libi bunu ku di sëmbë fëën.
2)
wan sëmbë kai kumutu a di biibi.
deserter, renegade.
afvoer
te de puu soni nasö sëmbë a wan kamian manda go; te de puu wata soni a wan kamian.
discharge, removal.
afweer
dee soni i ta tei ta buta u sëmbë an sa ko dou a i fa a du ku i.
defense.
afweergeschut
dee goni nasö kanu dee de ta suti opolani.
antiaircraft guns.
afwegen
wegi soni luku fa a hebi.
weigh.
afwenden
bia go ala; bia wojo; bia kumutu.
turn away, avert; divert.
afwennen
te i ta puu sëmbë a wan soni di a bi guwenti u du.
break a person of a habit.
2)
pakisei fëën an dë a di soni a ta du.
absentminded.
afwijken
an nango tololoo, bia kumutu a pasi.
deviate.
afwijzen
te de an da i pasi a wan soni; an kë.
turn away; reject.
afwikkelen
1)
jabi wan soni di bi dë lolulolu.
unroll.
2)
te de tapa di wooko.
liquidate.
afwimpelen
1)
te de an da i pasi fii du wan soni.
turn down.
2)
te de tapa wan soni de bi o du; puu buka a soni.
cancel.
afwisselen
tooka sëmbë a wooko; te tu ee nasö möön hia sëmbë ta tooka ta du wan wooko.
relieve, take turns.
2)
te wan soni saka, an dë gaan soni möön.
blow over.
afzet
te de ta sei soni möön bukopu.
sale.
afzetgebied
kamian ka i sa tja dee soni fii go sei.
outlet.
afzetten
1)
puu wan soni; koti wan soni puu.
take off, amputate.
2)
puu a wooko.
dismiss.
3)
tapa wan soni.
shut off, switch off.
4)
kai di möni hia poi da i.
cheat; swindle.
afzijdig
a ta hoi ën seei a wan së.
hold aloof.
agaat
wan pei djamanti sitonu pëndëpëndë.
agate.
agenda
wan buku ka i ta sikifi soni fii mëni andi i musu du ku un juu i musu du ën.
agenda.
agent
siköutu.
policeman, constable.
ageren
mbei möiti ku lanti gaanfa u de du wan soni.
agitate, campaign.
agio
möni di i o paka a liba u di otowan.
premium.
agitatie
te i dë pantapanta, hati fii ta naki.
excitement, agitation.
agrariër
sëmbë di ta paandi soni ta kiija mbeti.
agrarian.
agressief
a lo' feti; an ta fëëë sëmbë.
aggressive.
ahorn
wan pei pau fu bakaa köndë.
maple tree.
air
di fa i ta tuwë sinkii a wan soni.
air, appearance.
akelei
wan pei folo.
columbine.
akelig
a fuufei; sitaafu soni; an suti seei.
dismal, wretched.
2)
taku wooko.
bad job.
akkerbouw
paandi soni a goon; lantibou.
agriculture.
akkoord
de kai a di wan.
agreement.
akoestiek
di fa wan fan nasö wan pëë ta piki bunu a wan kamian.
acoustics.
akonite/aconite
wan pei uwii de ta mbei deesi ta lau i sinkii.
aconite (plant).
akte
pampia de da i u wan soni di i du; lanti pampia de mbei da i.
certificate, license.
al
1)
hibiwan, hii de tuu.
each, every.
2)
kaa.
already.
3)
aluwasi.
although.
alarm
wan soni di ta mbei i sabi taa wogi ta ko.
alarm, alert.
albast(en)
wan pei weti sitonu de ta tëmbë.
alabaster.
album
footoo buku; buku u palaki soni.
album.
alcohol
di soni ta dë a daan, bii, win ta dööngö sëmbë; wan watawata deesi de ta lobi a sinkii.
alcohol.
aldoor
nöömö; hiniwanten.
all the time, all along.
aldus
a di fasi dë; nöö hën.
thus.
alfabet
dee lëtë de ta sikifi soni: a, b, c te kisi z.
alphabet.
alfabetiseren
1)
buta na alö kuma dee lëtë a,b,c te kisi z.
alphabetise.
2)
lei sëmbë leisi ku sikifi.
teach literacy.
algebra
wan pei hei lei u konda soni.
algebra.
2)
a dë fu hiniwan sëmbë; sëmbë an puu dendu; soni an puu a dendu.
universal.
alias
hen seei da...
alias.
alibi
te i ta lei de taa ja bi dë a wan kamian di wan soni bi ta pasa, u de sabi taa na i du ën.
alibi.
alikruik
wan pei ze kola de ta njan.
a type of sea snail.
alimentatie
dee soni i ta njan; möni i ta feni u bai soni u njan.
alimentation.
alinea
wan telupisi u wan soni de sikifi.
paragraph.
alkoof
wan piki kamba di ko kai a wan gaan kamba.
alcove.
Allah
di në dee Moslem sëmbë ta kai Masa Gadu.
Allah.
allee
1)
wan pasi, so juu a dë ku pau a bandja djalalala teego.
avenue.
2)
un boo go.
let's go.
alleen
hën wanwan tö; hën nöö.
alone, lonely; only.
allegorie
wan soni de taki langalanga a ödö fasi.
allegory.
alleluja
wan soni de ta taki te de gafa Gadu.
hallelujah.
allemaal
hii de tuu makandi; hii ën tuu.
all.
allengs
pikipiki, sapisapi.
gradually.
allereerst
di dë a hii dee otowan fesi; di fosu wan.
very first.
allergische
i a' tjina u wan soni, te i nama nëën nöö a ta suwaki i.
allergic.
allerlei
peipei; hii sootu pei.
all sorts.
alles
hii soni; hii ën tuu; hii de tuu.
all, everything.
alliage
felu de ta mökisi ku oto felu.
alloy.
alliantie
te de fiti buka u heepi de seei a soni.
alliance.
allicht
1)
a djei sö; a dë sö.
probably, obviously.
2)
di möön biti soni i sa du.
at least.
alliteratie
te i ta seti somëni wöutu ku di wan lëtë, kuma 'gaan gindi gangasa gadjaa'.
alliteration.
allooi
tu felu de tei mökisi makandi.
alloy.
allure
di fasi fa di wanlö sëmbë ta du soni; so a mbei.
airs, ways.
alluviaal
te wata tja doti ko puu a wan kamian, mbei di kamian ko möön baai; bë doti.
alluvial.
almacht
soni an dë di an sa du.
omnipotent.
almanak
alumunaki; kalëndë.
almanac.
aloe
wan degidegi uwii, a a' deesi.
aloe.
alom
a hii kamian.
everywhere.
aloud
a dë gaandigaandi, fesiten soni.
time-honoured; ancient.
alp
wan u dee gaan hei kuun a goonliba.
alps.
alpaca
1)
wan pei sikapu u kötö köndë, de ta mbei koosu ku di puuma fëën.
2)
wan pei soni ta djei soofu.
alpaca.
Alpen
në u wanlö heihei kuun u Europa.
the Alps.
alpinist
sëmbë di ta subi dee hei kuun de kai Alpen.
alpinist.
2)
leti kuma; kumafa.
like.
alsdan
ee sö...nöö.
in that case.
alsem
1)
wan bita pau de ta mbei deesi.
2)
gaan kusumi.
wormwood.
2)
dë! tei.
here you are!
alsnog
te nounou eti.
up to now.
alsnu
nöunöu; fa u dë aki.
now.
2)
dë-o! tei, mati.
here you are, sir.
alt
mujëë töngö ma na finu töngö; mujëë ta kanda ku gaan töngö.
contralto.
altaar
tafa nasö kamian ka de ta tjuma soni ta begi gadu.
altar.
alteratie
di fa wan soni tooka ku di fa a bi dë; di tooka u soni.
alteration.
2)
wan oto soni.
alternative.
althans
ma töku.
at least, at any rate.
altruisme
te i ta mëni di otowan fii.
altruism.
aluin
wan pei satu taangataanga.
alum.
alvleesklier
soni u sëmbë bëë dendu ta nama a i tiipa, a ta mbei wan wata da di tiipa fii faa sa wooko bunu.
pancreas.
alzo
a di fasi aki.
thus, in this way.
amandelen
1)
dee logologo soni ta de a i tutu.
tonsils.
2)
amanda njanjan.
almonds.
amanuensis
wan sëmbë ta heepi a wan kamian ka de ta mökisi soni kuma deesi sö ta mbei ta luku ee a bunu.
laboratory attendant.
amaryllis
wan pei uwii ku hanse folo.
amaryllis.
amateur
sëmbë di ta lei u du wan soni u di a lobi ën, ma na u paka.
amateur.
Amazone
di gaan lio u Brazil (Potuge köndë).
Amazon.
amazone
mujëë di ta lei hasi; fesiten mujëë di bi nango a feti.
amazon.
ambacht
wooko di i ta du ku i maun fii feni möni.
trade.
ambassade
kantoo u wan köndë a wan oto köndë.
embassy.
ambassadeur
takima u di kantöö u wan köndë a wan oto köndë; sëmbë di de manda faa go ta taki soni u di köndë fëën a oto köndë.
ambassador.
amber
1)
wan pei sumëë suti pau wata.
2)
wan pëndë kuma dungu kooko.
amber.
amberen
kë ko sö wan soni; a ta biinga da sö wan soni.
aspire to.
ambitie
di kë i abi a i hati fii du wan soni.
zeal, ambition.
ambrozijn
di möön suti soni u njan a kontu köndë.
ambrosia.
ambt
wooko i ta wooko da lanti.
position, office.
ambtelijk
a kai ku di wooko i ta wooko da lanti.
official.
ambtgenoot
sëmbë di i ku hën ta du di wan wooko.
colleague.
ambulance
abalansi; di oto ta tja sikima go a hatiwosu.
ambulance.
amechtig
te böö fii an sa kisi goon.
breathless.
amen
sö a dë; a tan sö.
amen.
amendement
di fa de sikifi buta di de tooka di wëti.
amendment.
amethist
wan sitonu pëndë kuma jaifi folo sö.
amethyst.
amfibie
dee soni dee ta libi a tela ku wata tuu; dee soni dee ta waka a tela ku wata tuu.
amphibian.
amfitheater
wan kamian de lontu tapa, ma liba fëën an tapa; kamian ka i nango ta luku soni; stadion.
amphitheatre.
ammoniak
wan wata ku ventu mökisimökisi, a ta sumëë taanga.
ammonia.
amnesie
te i fëëkëtë hii soni bi pasa.
amnesia.
amnestie
te de da sëmbë paadon u di sitaafu a bi o kisi.
amnesty.
amoebe
wan pei libilibi soni di ja sa si ku sösö wojo, so juu a ta tja siki ko.
amoebe.
amok
wan soni ko a i liba i ta feti ku hii sëmbë di i si.
amuck, amok.
2)
wata de tei mökisi ku wan pei ventu u de wooko ku ën; de ta wasi soni ku ën, hën tu de ta weki sëmbë ku ën te a faau.
ammonia.
amoreel
a ta libi fanafiti a de së u manu ku mujëë soni; an ta libi ku wëti.
amoral.
amortiseren
i ta paka pikipiki tefa i paka kaba.
amortize.
2)
a lo' manu.
amorous.
ampel
a hia tjika pasa maaka.
ample.
amper
a fika piki an bi dou; a dë makandi kpala nöö.
hardly, scarcely.
ampere
wan maaka de ta maaka fa di sitölömu taanga.
ampere.
ampul
wan piki bata ta hoi sipoiti wata.
ampule.
amputatie
te de koti wan kamian fii sinkii puu.
amputation.
amulet
soni de ta si taa jeje dë nëën kuma dee liba maun muunga sö.
amulet.
amusant
a ta da i piizii ta da i lafu.
amusing, entertaining.
amuseren
ta da piizii; ta da lafu; ta puu fuufei.
amuse.
analfabeet
sëmbë di na sa u lesi ku sikifi.
illiterate.
analist(e)
sëmbë di ta mökisi peipei soni ta mbei oto soni kuma deesi sö ta pooba ta luku.
analytical chemist.
analogie
wan soni de ta taki naa djeesi fasi; wödu.
analogy.
analyse
di fa de feni di de wegi soni luku te de kaba.
analysis.
anarchie
te wan köndë na a' seekama.
anarchy.
anatomie
di lei u di fa sinkii u dee libilibi soni u goonliba, te dou ku libi sëmbë, ta dë.
anatomy.
andante
i musu pëë ën teegiteegi.
andante.
ander
1)
wan otowan.
other.
2)
wan tooka wan.
different.
anders
1)
oto fasi.
different.
2)
e na sö.
otherwise.
3)
a wan oto kamian.
elsewhere.
andersom
a di oto fasi.
the other way around.
Andes
dee gaan hei kuun fu Zuid Amerika.
Andes.
andijvie
wan pei uwii de ta boi ta njan.
endive.
anemie
te buuu fii anbunu, an bë tjika.
anemia.
anesthesie
deesi de ta da i fu ja fii soni möön; duumi deesi.
amesthesia.
angel
di buka nasö di gogo u kukutulabu, wasiwasi, höni, ku ën a ta njan sëmbë.
sting.
angina
te ja sa hai böö.
sense of suffocation.
angst
gaan fëëë.
terror, fear.
2)
du a di fa.
meticulous.
anijs
uwii ta sumëë suti kuma malëmbëlëmbë.
anijs.
animisme
te i biibi taa hii soni abi akaa nöö i ta hoi leiki ku dee akaa.
animism.
animo
di hangi u du wan soni; peesa; denku.
zest, spirit.
anker
1)
hanka u sipi.
anchor.
2)
wan maaka u wegi watawata soni, a dë kuma 38 liti sö.
measurement.
3)
dee langalanga felu de ta hoi wosu fa an kai.
brace.
annalen
dee buku ka de sikifi andi pasa.
annals.
annex
wan wosu pisi nasö wan wosu nama ku di mama wosu.
annex.
annexatie
te de tei wan pisi kamian nasö wan masikapëi ko u de.
annexation.
annonce
wan soni de mbei lanti ko sabi fëën.
advertisement.
annonceren
te de mbei lanti ko sabi fu sö wan soni; böö tjasi.
announce.
annotatie
wan soni de sikifi a wan së fii fusutan di mama pampia möön bunu.
annotute.
annoteren
sikifi soni a wan së u di mama pampia.
annotate.
annuiteit
möni di de ta paka hiniwan jaa u wan soni.
annuity.
annuleren
puu buka a wan soni taa ja o du ën möön.
cancel, annul.
anoniem
de an sa ambë du ën; a dë söndö nën.
anonymous.
anorganisch
an dë uwii, an dë mbeti, an dë libilibi soni, nöö an mbei ku dee lö soni dë tu.
inorganic.
ansichtkaart
biifi kaita ku teekenteeken soni nëën, ee na sö footoo.
picture postcard.
ansjovis
piki fisi kuma hëlën mii.
anchovy.
antarctic
di möön libasë kamian u goonliba ka sösö ëisi ta dë.
antarctic.
antecedent
di soni bi dë a fesi u di soni dë.
antecedent, precedent.
antenne
1)
ladio antënë; soni de ta hopo fii sa jei di ladio nasö di tëlëvisi möön bunu.
antenna.
2)
di bia fu dee libilibi soni kuma ahalakwakwa, nasö atiti.
feeler.
anti-
ja dë ku ën seei; an djei ën a na wan futu, a dë felantima fëën; a ta biinga u tapëën.
anti-.
antichrist
wan wogi sëmbë di o ko a di kaba ten u goonliba.
antichrist.
anticlimax
na sö di soni bi musu tapa.
anticlimax.
antiek
awoo fesiten soni.
antique, ancient.
antilope
wan pei mbeti kuma mbata sö.
antelope.
antipathie
ja lobi ën seei; i buusëën.
antipathy, dislike.
antipode
1)
wan soni di na djei di otowan seei a na wan futu.
antipode.
2)
wan sëmbë i ku ën an ta kai a di wan möönsö.
opponent.
antiquair
sëmbë di ta bai fesiten soni ta sei.
antiquary; seller of antigues.
antisemiet
wan sëmbë ta buusë dju bakaa.
antisemite.
antiseptisch
wan deesi ta kii dee libilibi soni ta da i siki.
antiseptic.
antistof
deesi ta kii dee soni ta da i siki.
antibiotic.
antraciet
wan pei zonka; wan pei koofaja.
anthracite.
antropologie
di lei u sëmbë fa de ta libi a di goonliba.
anthropology.
antropoloog
di sëmbë di ta lei fa peipei sëmbë u goonliba ta libi.
antropoloog.
antwoord
di piki u di soni de taki.
answer.
aorta
gaan buuu tatai a kumutu a i hati.
aorta.
apart
apaiti; de dë paatipaati; wan hii oto soni.
separate, apart.
apartheid
te de ta paati sëmbë peipei fu di fa sinkii u de tooka.
apartheid.
aperitief
wan soni u mbei i kë njan; wan piki soni de o da i fii njan a fesi.
appetizer.
apert
soifi; gbegedee.
clearly.
aplomb
i sabi i seei bunu a di soni i ta du.
self assurance.
apologie
di fa i o taki wan soni fu de piki taa tuu.
defense.
apoplexie
te soni ko a i fu di di buu fii an sa dou a i töönzö.
apoplexic.
apostel
1)
tjabukama u Masa Jesusi.
2)
wan sëmbë ta tja wan njunjun lei ta lei.
apostle.
apostrof
wan maaka ku sö: ', de ta sikifi ën fii sabi taa de sati di fan, nasö hën abi di soni; 't boek, Johan's boek.
apostrophe.
apotheek
apoteiki; wënkë ka de ta mbei deesi ta sei.
chemist's shop.
apparaat
soni kuma ladio, televisi sö, na hibiwan sëmbë sa mbei de; wan foondo soni de mbei.
apparatus.
appel
1)
wan bakaa köndë fuuta.
apple.
2)
te i go begi de be de kuutu ën wan pasi möön.
appeal.
3)
te de ta kai dee sëmbë nën ta luku ee de dë.
roll call.
appelleren
go begi de u de kuutu di soni wan pasi da i möön.
appeal.
appelmoes
fonfon apa u bakaa köndë.
applesauce.
appendicitis
wan siki ko a i vau sö, a nama a di soni ta dë namanama ku di tiipa fii de kai 'appendix'.
appendicitus.
appendix
1)
pampia de mbei a baka u nama ku di fosuwan de bi mbei.
2)
wan soni dë namanama a i tiipa, so juu de musu opolasi i puu ën.
appendix.
applaus
naki maun da wan soni fu di a suti da i.
applause.
appreciatie
te i fii taa wan soni bigi da i.
appreciation.
april
piki-dee-wei-liba.
April.
apropos
di fan ta kai ku di oto soni de ta taki dë; a kai u de taki ën.
to the point.
aquarel
soni de mbei ku wata feifi.
water colour.
aquarium
wan gaasi baki de ta kiija fisi nëën dendu.
aquarium.
ar
1)
langa futu wagi dee hasi ta hai a di ëisi u bakaa köndë liba.
sleigh.
2)
i dë a nöutu, ja sa' fa fii du möön.
in despair.
Arabië
wan köndë a di oto së fu Afiikan köndë.
Arabia.
arbeid
wooko; gaan wooko.
labour, work.
arbiter
1)
sëmbë di ta taki a wan pëë liba.
referee.
2)
sëmbë di ta taki a wan fia liba.
arbitrator.
archaisme
wan soni de bi ta taki a fesiten ma de an ta taki ën möön.
archaism.
archeologie
di lei u fesiten soni de ta diki a goonbasu.
archeology.
archief
kantöö ka de ta tja pampia sikifisikifi go buta fu de an kaba a sösö.
archives.
archipel
ka paati dë hia a ze.
archipelago.
architect
sëmbë di sabi u mbei soni kuma wosu, nasö booki.
architect.
archivaris
sëmbë di ta seeka dee soni de sikifi fu de an lasi kaba a sösö.
keeper of the archives.
arduin
wan pei sitonu de ta tëmbë fu di an ta latja hesihesi.
freestone.
are
maaka u konda un bigi wan kamian dë, hii de fö kanti fëën abi wan höndö mëti.
100 square meters.
arena
fesiten stadion ka de bi nango ta luku feti; feti kamian.
arena.
arend
wan pei gabijan.
eagle.
argeloos
an ta mëni wogi.
harmless, unsuspecting.
arglist
köni pakisei; politiki.
craft, cunning.
argument
di soni joo taki fu de si taa i taki tuutuu soni.
argument.
argwaan
te i ta mëni kuma söwan soni pasa; te i ta mëni kuma hën da di soni.
suspicion.
aria
wan pei kanda fu wan kodo sëmbë.
aria.
aristocraat
sëmbë di a' nëbai nasö gudu a di köndë; sëmbë di abi gaan manini.
aristocrat.
ark
1)
gaan sipi di nëën sëmbë ta libi.
2)
di gaan sipi u Gadu buku di bi tja Noa ku dee mbeti.
ark.
2)
pena ta kii ën.
poor.
armada
hia sipi nango a feti makandi.
armada.
armbestuur
wan kantoo u lanti u ta heepi dee penama.
public assistance department.
armelijk
a pena; a makisa.
poor, shabby.
armenkas
möni kasi u heepi penama.
poor relief fund.
armhuis
kamian de mbei fu heepi penama.
workhouse, almshouse.
armoedig
makisa; pena; a a' heepi fanöudu.
poor, shabby, poverty stricken.
armstoel
sutuu ku kamian u buta maun.
armchair.
aroma
sumëë suti ventu; di sumëë u wan soni.
aroma.
arrest
1)
te de kisi sëmbë söötö.
arrest.
2)
te de kisi soni tei.
seisure.
3)
di soni di dee kuutuma kuutu buta.
judgment, decision.
arrestant
wan sëmbë di dee siköutu kisi.
arrestant.
articulatie
di fa i ta fan bunu fu sëmbë sa fusutan.
articulation.
artiest
wan sëmbë ta du kanda wooko, teeken wooko, baja wooko, dee piizii soni sö.
artist.
artikel
1)
wan pisi u di pampia di wan masikapei mbei ku lanti u fa di wooko musu wooko.
2)
soni u sei.
3)
wan wöutu pisi ta taki undi u de: dee, di, wan.
4)
soni de sikifi buta a kolanti.
article.
artillerie
goni, kanu, bom, göni lai, dee soni dee sodati ta suti a gaan feti.
artillery.
artistiek
a a' köni a hedi dendu fa a mbei waiti soni.
artistic.
artritis
te dee mindimindi kamian fii sinkii ta hati i.
arthritis.
2)
sindja.
ashes.
asbak
piki baki u tuwë sigalëti sindja.
ashtray.
asbest
wan soni an ta kisi faja, de ta tëmbë soni ku ën fu an sa tjuma.
asbestos.
asceet
wan sëmbë ta hoi ën seei apaiti, an ta njan dee piizii soni u goonliba.
ascetic.
asfalt
di soni de ta sima sitaati.
asphalt.
asiel
tjubi kamian; apaiti kamian ka de ta hoi sëmbë nasö mbeti.
asylum.
asociaal
an lo' sëmbë; an kë go a hia sëmbë dendu.
antisocial.
aspect
fa i ta si di soni; fa fii luku di soni.
aspect.
asperge
wan pei guluntu.
asparagus.
aspirant
sëmbë di kë lei wan wooko, de ta luku ee a sa sabi di wooko.
candidate, applicant.
2)
te i taki ën ku möön hia ventu, kumafa ameekan sëmbë o taki di 'p' fu 'pada'.
aspiration.
assepoester
wan mujëë mii ta du sitaafuma wooko a di wosu.
Cinderella.
assimilatie
tei soni u di köndë dë ko fii seepi soni; te wan soni ko kuma dee otowan; tei ko fii seei soni.
assimilation.
associatie
dee sëmbë ta du di wan wooko makandi; te i ku wan sëmbë ta miti a wan soni.
association, partnership.
assonantie
te tu wöutu ta djei a di fa i ta taki de.
assonance.
assuradeur
di sëmbë di di ta paka möni fu te wan soni miti i nöö a sa heepi i.
insurer.
assurantie
möni di i ta paka fu ee wan soni miti i, fu de sa heepi i.
insurance.
aster
wan pei folo de ta paandi.
aster.
asterisk
wan maaka ku sö: * de ta sikifi ën a wöutu bandja fu lei i soni.
asterisk.
astma
wan siki di ta mbei ja sa böö bunu.
asthma.
astmatisch
a' a wan siki di mbei an sa ta böö bunu.
asthmatic.
astrakan
di puuma u wan pei sikapu mii, de ta mbei koosu u bisi.
astrakhan.
astrant
a a' taku hati; a goofu.
brutal.
astrologie
lei u dee teeja fu de sa konda andi o pasa a bakaten.
astrology.
astroloog
sëmbë di lei soni u dee teeja faa sa konda andi o pasa a bakaten.
astrologer.
astronomie
lei u dee teeja, fa de dë a mundu.
astronomy.
astronoom
sëmbë di lei soni u dee teeja.
astronomer.
asyl
luku 'asiel'.
asiel.
atavisme
te fii sabi a djei dee fesiten sëmbë a wan futu.
atavism.
atelier
wosu ka de ta wooko; wooko kamian.
workshop.
Athene
wan foto fu Griekland.
Athens.
atheneum
wan pei siköu.
type of high school.
athesme
te de an ta biibi taa Gaangadu dë.
atheisme.
atlas
wan buku ta lei fa dee pisipisi u goonliba dë ku fa i ta kai de.
atlas.
atleet
sëmbë di ta pëë bali, ta fia kule, ta fia djombo ta du soni ku sinkii; wan taanga sinkii sëmbë.
athlete.
atletiek
dee pëë dee i ta du ku sinkii.
athletics.
atmosfeer
di ventu di lontu di goonliba ku ka di mundu ku di ventu ta dë.
atmosphere.
atol
wan lontulontu paati a ze mindi mbei ku de soni dee kai 'koraal'.
atoll.
atoom
di möön piki soni u mundu di dë wan pisi u soni.
atom.
atoombom
wan bom de mbei, te dee piki soni u mundu de kai 'atoom' latja pisipisi nöö di bom ta piki.
atom.
atoomenergie
kaakiti di de ta feni te de paati di möön piki soni u mundu de kai 'atoom'.
nuclear energy.
attach
wan sëmbë di ta waka ku minisiti ta heepi ën a soni.
attach.
attach case
finu valisi pikiwan u dee masikapei basi.
attach case.
attent
a ta buta pakisei a di soni de ta taki.
attentive.
attentie
pakisei i buta a wan soni.
attention.
attest
pampia i o mbei fu di i bi dë kotoegi.
testimonial.
attitude
di fa i ta tja i seei a di soni liba.
attitude.
attractie
soni di ta hai i tja ko nëën.
attraction.
atypisch
an dë kuma dee otowan.
atypical.
aubade
kanda de kanda da i a mamate ta bigi i.
morning song.
auctie
te de ta sei soni a lanti.
auction.
audiëntie
te i fan a kuutu fu sëmbë jei.
hearing.
audio-
a nama a jesi ku soni u jei.
audio-.
auditie
te de haika i luku ee i sa u pëë, nasö ee i sa u kanda.
audition.
auditorium
wan gaan kamba ka sëmbë ta sindo ta haika soni.
auditorium; audience.
augurk
piki komkom de buta na asin.
gherkin.
aula
wan gaan kamba ka dee siköu mii sa ko makandi u jei soni.
auditorium.
aureool
di limbo de ta teken lontulontu a sëmbë hedi, fii si taa a dë Gaangadu sëmbë.
halo.
auspiciën
de piki taa i sa du ën fu di de si taa bumbuu soni.
auspices.
Australië
wan pisi goon u di goonliba.
Australia.
autarkie
te wan köndë ta biinga u tja hën seepi.
autarchy.
auteur
di sëmbë di sikifi di pampia.
author.
auteursrecht
di leti di i abi fu de an wooko ku di soni di i sikifi.
copyright.
autobus
besi; wagi ta tja hia sëmbë.
autobus.
autocraat
sëmbë di ta tii wan köndë hën wanwan.
autocrat.
autodidact
sëmbë di biinga ku hën seepi te a ko sabi soni.
self-taught man.
autograaf
i në di i sikifi ku i seei maun da di sëmbë.
autograph.
automaat
masini di ta wooko hën seepi.
automation, robot.
autonomie
te wan köndë ta tii hën seepi.
autonomy.
autoped
baisigi di de ta tötö ku wan së futu.
scooter.
autopsie
te de luku di dëdë sinkii u de sabi andi kii ën.
autopsy.
2)
di sëmbë di ta da pasi u du wan soni.
authority.
averechts
föutu fasi; taku së.
in the wrong way; wrong side.
averij
te wan soni pasa ku wan sipi ee nasö ku sipi lai a waka liba.
damage to ship or lading.
aversie
te ja lobi wan soni; te i buuse wan soni.
aversion.
aviateur
aviatë; di sëmbë ta tii opolani.
aviator.
avond
ndeti; sikisi juu u sapate tee ko miti tuwalufu juu a ndeti.
evening, night.
avondblad
wan kolanti de ta mbei ta sei a sapate.
evening paper.
avondklok
wan juu ndeti de buta taa ja musu go a sitaati möön.
curfew.
2)
wan apaiti njan u mëni di dëdë u Jesosi.
Last Supper.
avonturier
sëmbë di lo' u du soni di an bi du ën wan daka.
adventurer.
avontuur
wan soni di pasa, a sa dë suti ma a bi sa ko wogi tu.
adventure.
axioma
soni di ja sa fia.
axiom.
azalea
wan pei uwii de ta paandi, a a' hanse folo.
azalea.
azen
1)
buta beti.
put out bait.
2)
ta tjubi ta watji fii kisi ën.
lie in wait.
3)
ta biinga nöömö fii feni wan soni.
pursue.
Azie
wan u dee sëbën gaan pisi goon u goonliba.
Asia.
Azteken
wanlö pei Ingi, de bi ta du gaan foondo soni a fesiten.
Aztecs.
azuren
a dë guunguun kuma gaangadu guun.
azure-colored.
azuur
wan pei gaangadu guun.
azure.
Copyright © 2002