H - h
haira
bnw.
gewiekst, gehaaid, zeer behendig (in negatieve zin).
Var.:
aira2.
haira tapu ...
ww.
zeer hebberig of hebzuchtig zijn.
No meki a pikin disi si pe yu e poti yu keti, bika a
haira tapu gowt'sani.
Zorg ervoor dat dit kind niet ziet waar je je ketting bewaard, want ze
is zeer hebzuchtig op gouden sieraden.
2)
ww.
harken.
Harhari a prasi gi mi.
Hark het erf voor me.
Spelling variation: ar'ari
3)
ww.
eventjes kammen.
Har'hari a wiwiri fu a pikin wan pikinso gi mi.
Trek even een kam door het haar van het kind voor me.
hari1
1)
ww.
trekken, rukken.
Den man hari a oto kmopo fu a gotro.
De mannen trokken de auto uit de goot.
ant:
pusu.
Spelling variation: ari
2)
ww.
verlengen, vergroten.
Fu di a wroko furu, den hari a wrokoman yuru nanga ete wan yuru.
Omdat er veel werk is, hebben ze de werktijd met een uur verlengd.
Mi e go hari a oso bika a pikin.
Ik ga het huis vergroten omdat het klein is.
hari ... kon langa
gezegde.
(uit)rekken, verlengen.
Ef' yu hari a elastiek fu yu bruku kon langa, a o kon slap.
Als je de elastiek van je broek rekt, wordt het slap.
3)
ww.
vertrekken.
A lanti bus e hari siksi yuru mamanten.
De 's landsbus vertrekt om zes uur 's morgens.
syn:
lusu.
4)
ww.
wegtrekken, weggaan.
Te alen kon tranga a watra ini den dyari no e hari esi.
Wanneer het hard regent trekt het water in de erven niet snel weg.
Var.:
hari gwe.
hari2
1)
bw.
slank, mager.
Yu kon hari!
Je bent mager geworden!
ant:
deki;
fatu1.
Zie:
mangri.
2)
ww.
slank worden, mager worden.
Meisje, y'e hari!
Meisje, je wordt slank!
ant:
fatu1.
2)
indrogen, uitlekken.
Zie trefwoord: hari watra.
hati1
1)
ww.
heet.
A isri no bun. A no man hati.
Het strijkijzer is niet goed. Het wordt niet heet.
2)
overg.ww.
verhitten.
A te kowru. Hati en gi mi.
De thee is koud. Verhit hem voor me.
ant:
kowru.
Van: Eng.
Etym.:
hot
.
hati2
Zie trefwoord: ati3.
znw.
pijn doen.
hebi
1)
bw.
zwaar.
A planga hebi sote taki tu man no man tyari en.
De plank is zo zwaar dat twee mannen het niet kunnen dragen.
A libi kon hebi. Mi no man moro.
Het leven is ondraagelijk geworden. Ik kan niet meer.
ant:
lekti1.
Van: Eng.
Etym.:
heavy
.
Spelling variation: ebi
2)
znw.
last.
A sani de leki wan hebi na mi tapu.
Dit ding is mij tot last.
Zie:
lai.
3)
ww.
zwaar maken.
I no mu hebi a wagi moro.
Je moet de wagen niet zwaarder beladen.
hei1
1)
bw.
hoog.
A bon hei.
De boom is hoog.
Zie:
langa1;
lagi.
Van: Eng.
Etym.:
high
.
go na hei
gezegde.
tekeergaan.
Fu sowan pikin krabu tapu yu wagi yu e go so
na hei gi mi?
Voor zo'n kleine kras op je wagen ga je zo tekeer tegen mij?
syn:
go na loktu;
rigeri.
2)
ww.
verhogen.
Den hei a oso meki a no sungu te alen kon.
Ze hebben het huis verhoogd zodat het bij regen niet onder water loopt.
ant:
broko1.
3)
bw.
belangrijk.
A presidenti na a moro hei man ini a kondre.
De president is de belangrijkste persoon in het land.
syn:
prenspari;
funamku.
4)
ww.
voortrekken.
Fu di a man abi furu moni, den hei en.
Omdat de man veel geld heeft, trekt men hem voor.
5)
bnw.
hoogmoedig.
A sma hei. A no wani taki nanga mi moro.
Dat mens is hoogmoedig. Ze wil niet meer met me praten.
ant:
abi sakafasi.
6)
bw.
high, dronken.
A tranga tabaka meki a boi kon hei.
De zware tabak heeft bij de jongen hallucinaties veroorzaakt.
Zie:
drungu.
hei2
znw.
Surinaamse haas, paca.
Agouti paca (Agoutidae).
hei-ede-kwikwi
znw.
zoetwater pantsermeervalsoort met een uitgerande staartvin.
Hoplosternum littorale (Callichthyidae).
Ook bekend als sokekwikwi.
heihei
1)
bnw.
hooggeplaatste.
Den heihei man ini a legre na den ofisiri.
De hooggeplaatsten in het leger zijn de officieren.
2)
bnw.
gewichtige.
Son sma lobi fu taki nanga heihei wortu. Disi e meki tak' ala sma no man grabu san den e taki.
Sommige mensen houden ervan om met gewichtige woorden te spreken. Dit maakt dat niet iedereen ze begrijpt.
heisi
ww.
hijsen.
Fosi a skoro bigin, den heisi a fraga.
Voordat de school begint, wordt de vlag gehesen.
Gebruik: verouderd.
syn:
opo3.
helpi
ww.
helpen, bijstaan.
Gebruik: Verouderde kerktaal. Tegenwoordig gebruikt men yepi.
her'esi
bw.
in de naaste toekomst, spoedig, heel gauw.
Yu mu du muiti fu kon her'esi, bika dalek mi o gwe.
Doe moeite om gauw te komen, want ik ga straks weg.
Zie:
es'esi.
Spelling variation: er'esi
her'heri1
bw.
heel, in zijn geheel.
Son sma no e koti a okro te den meki supu. Den e poti en her'heri na ini.
Sommige mensen snijden de okers niet als ze soep bereiden. Ze zetten ze heel erin.
Spelling variation: er'eri1
her'heri2
znw.
gerecht bestaande uit aardvruchten.
Morph.: redup.
Spelling variation: heriheri, er'eri2
heri
1)
bnw.
heel, geheel.
A heri kondre ben row di Dobru dede.
Het hele land rouwde toen Dobru overleed.
Var.:
eri.
Van: NL.
Etym.:
heel
.
2)
bw.
heel.
Fosi yu ben kan bai wan heri bigi fowru fu tin golu.
Vroeger kon je een hele grote kip voor tien gulden kopen.
syn:
bun.
her'ipi
bnw.
heel veel, heleboel.
Mi piki wan her'ipi apresina.
Ik heb een heleboel sinaasappels geplukt.
syn:
furu.
Spelling variation: er'ipi
hipi
Zie trefwoord: ipi.
znw.
hoop, stapel.
hipsi
bnw.
groot, robuust, lang en fors gebouwd (gezegd van mensen).
Zie:
bigi;
stampu2.
hoigri
1)
ww.
huichelen.
A man disi e hoigri. Yu no man fertrow en.
Deze man huichelt. Je kan hem niet vertrouwen.
2)
ww.
roddelen.
Den tu sma dape e sidon hoigri sma tori heri dei, ma den no e luku den eigi tori.
Die twee mensen daar zitten de hele dag te roddelen, maar ze kijken niet naar zichzelf.
syn:
konkru.
hori
Zie trefwoord: ori.
1)
ww.
tegenhouden, vasthouden.
2)
ww.
pakken, vastpakken, aanhouden.
howpu
1)
znw.
hoop.
Wi e howpu taki yu sa man yepi wi, bika a howpu fu un de na tapu yu wawan.
Wij hopen dat u ons kunt helpen, want onze hoop is alleen op u gevestigd.
2)
ww.
hopen.
Mi e howpu taki mi kan kon tamara.
Ik hoop dat ik morgen kan komen.
hurupikin
znw.
kind geboren buiten het huwelijk of concubinatie.
Copyright © 2003